Przykład charakterystycznych dla regionu rozwiązań w budownictwie kolejowym przełomu XIX/XX w. o wartościach historyczno-technicznych. W budynku dworca funkcjonuje muzeum kolejnictwa.

Historia

Węzeł kolejowy zaczął kształtować się od 1898 r., co związane było z uruchomieniem połączenia do Nordenburga oraz w kolejnym roku z Gierdaw (ob. Żeleznodorożnyj), przez Węgorzewo do Gołdapi. Rozbudowa powstałej wówczas stacji kolejowej trwała do 1914 r.; m.in. w okresie 1900-1905 powstały domy mieszkalne, w 1909 r. wzniesiono wieżę wodną przy ul. Jaracza, w późniejszym etapie rozbudowano ekspedycję. W okresie międzywojennym rozbudowano również dworzec. Wzrost znaczenia węgorzewskiego węzła kolejowego wiązał się z uruchamianiem kolejnych połączeń: w 1905 r. oddano do użytku linię Giżycko-Kruklanki-Węgorzewo, w 1907 r. Kętrzyn-Węgorzewo, w 1914 r. uruchomiono ostatnie połączenie z Węgorzewa przez Ołownik do Darkiejm i Gąbina. Podczas pierwszej wojny światowej zniszczeniu uległ most kolejowy na Węgorapie znajdujący się w bezpośrednim sąsiedztwie stacji. W okresie międzywojennym węzeł kolejowy modernizowano. Do 1945 r. dworzec w Węgorzewie zaliczał się do dworców drugiej klasy.Po zakończeniu drugiej wojny światowej szyny kolejowe na trasie Węgorzewo - Kętrzyn zostały zdemontowane przez Armię Czerwoną. Unieruchomiono także inne połączenia wychodzące z Węgorzewa. Na przełomie lat 40/50-tych wznowiono połączenia do Kętrzyna. 30 maja 1992 r. odjechał ostatni planowy pociąg osobowy na tej trasie. W 2000 r. wstrzymano także ruch pociągów towarowych. W latach 90 - tych XX w. rozebrano jedną z wież ciśnień oraz wiaty przy zejściach do tunelu łączącego perony; wcześniej także obrotnicę i część torowiska. Obecnie w budynku dworca mieści się zorganizowane przez Fundację "Dziedzictwo Nasze" Muzeum Tradycji Kolejowej, które prezentuje historię kolejnictwa obszaru dawnych Prus Wschodnich oraz dzisiejszego województwa warmińsko-mazurskiego i Suwalszczyzny.

Opis

Zespół węzła kolejowego (stacji kolejowej) zlokalizowany jest w północno-zachodniej części miasta, po północnej stronie ul. Jaracza stanowiącej drogę wylotową z Węgorzewa w kierunku Kętrzyna. Od zachodu granicę zespołu wyznacza kanał wodny, od wschodu przejazd kolejowy. Wśród historycznych obiektów znajdują się m.in. budynki przy ul. Jaracza nr: 2, 6, 12, 14, 16, 18 (kolejowe domy mieszalne), 24 (budynek nadzoru kolejowego) i 30 (noclegownia kolejowa).Zespół zabudowy węzła kolejowego składa się z układu torowego pasażerskiego i towarowego z rampami, peronami i przejściem podziemnym, budynku spedycji i nastawni oraz trzech kompleksów budynków: dworcowego w części centralnej (dworzec z budynkami towarzyszącym), mieszkalnego w zachodniej (budynki mieszkalne z gospodarczymi i wieżą wodna z przepompownią) oraz parowozowni w północnej (parowozownia z warsztatami, wieżą ciśnień i noclegownią). W granicach zespołu znajduje się także nastawnia oraz historycznie zachowany hydrant (ozdobny, sygnowany nazwą wytwórcy, Bopp&Reuter - Mannheim) oraz niewielki schron z 1944 r. Także część torów z podkładami historycznie zachowane, sygnowane (Krupp i Thyssen) i datowane (1933, 1938). Architektura budynków stacji kolejowej historyzująca, cześć bezstylowa.

Zabytek dostępny. Część obiektów dostępna z zewnątrz (w tym prywatne domy mieszkalne oraz nieużytkowane wieże wodne). Muzeum w budynku dworca czynne sezonowo; możliwe zwiedzanie po wcześniejszym kontakcie z fundacją zarządzającą.

http://www.fdn.org.pl/kontakt.php

Oprac. Maurycy Domino, 8.12.2014 r.