1 km na południe od wsi i jest usytuowane na krawędzi wysoczyzny, do której od północy przylega dolina z bezimiennym ciekiem. Od zachodu wysoczyzna została przecięta drogą Węgorzewo - Węgielsztyn.

Ochrona konserwatorska

Grodzisko objęte zostało ochroną konserwatorską na podstawie wpisu do rejestru zabytków dn. 25.09.1973 r.

Opis grodziska

Grodzisko w Węgielsztynie jest obiektem jednoczłonowym, w planie owalnym na osi NE-SW. Długość górnej platformy grodziska wynosi 70m, a długość samego majdanu 58m. Szerokość grodziska wraz z wałem, który zachował się jedynie w części południowej wynosi 40m, a szerokość majdanu - 28-30 m. Wymiary te jednak nie odzwierciedlają w pełni wielkości obiektu, którego północna część została w znacznym stopniu zniszczona.

Badania archeologiczne

Grodziskiem w Węgielsztynie zaczęto się interesować stosunkowo wcześnie. Pierwsze badania wykopaliskowe przeprowadził Jerzy Helwing w pierwszej połowie XVIII w., który na majdanie odkrył grób szkieletowy. Szkieletowi towarzyszyły „stare monety miedziane i brązowe” (prawdopodobnie rzymskie) oraz spatynowana „Totenkrone” - takim mianem do końca XIX w. określano naszyjniki plecione z licznych skręconych drutów. Po zakończeniu II wojny światowej badania powierzchniowe na stanowisku przeprowadził Jerzy Antoniewicz, znajdując na jego powierzchni fragmenty ceramiki wczesnośredniowiecznej i starszej.

W 1970 r. Katedra Archeologii Pradziejowej i Wczesnośredniowiecznej Uniwersytetu Warszawskiego wraz z Zespołem do Badań Etnogenezy Słowian IHKM PAN podjęły badania nad osadnictwem obronnym byłych terenów pruskich. Badaniami, którymi kierował Jerzy Okulicz objęte zostały grody obronne stanowiące o specyfice plemiennych obszarów pruskich, a których chronologia sięgała niejednokrotnie wczesnej epoki żelaza. Prace wykopaliskowe, którym zostało również poddane grodzisko w Węgielsztynie pozwoliły wyodrębnić dwa okresy jego zasiedlenia: wczesnożelazny i wczesnośredniowieczny. Pierwszy z nich przypadający na drugą połowę I tysiąclecia p.n.e. to okres funkcjonowania obronnego osiedla wysoczyznowego zamieszkanego przez ludności kultury kurhanów zachodniobałtyjskich. W trakcie prowadzonych badań wykopaliskowych natrafiono na pozostałości spalonych drewnianych konstrukcji obronnych otaczających osiedle oraz na fragmenty naczyń ceramicznych i kości zwierzęcych. W okresie wczesnego średniowiecza gród zamieszkiwany był najprawdopodobniej dwukrotnie, przy czym schyłek zasiedlenia przypada na XII, a być może nawet na XIII wiek.

Przeprowadzone w 1970 r. badania sondażowe nie pozwoliły udzielić odpowiedzi na wszystkie nurtujące archeologów pytania związane z grodziskiem w Węgielsztynie. Pod znakiem zapytania pozostaje w dalszym ciągu „rzymska” faza funkcjonowania obiektu udokumentowana jedynie wyeksplorowanym w XVIII w. grobem szkieletowym z monetami oraz nielicznymi fragmentami ceramiki pochodzącymi z badań w 1970 r. Niejasne pozostają również relacje pomiędzy najwcześniejszą i najpóźniejszą fazą zasiedlenia grodu we wczesnym średniowieczu. Wszystkie te wątpliwości czekają na wyjaśnienie, a tym samym sugerują konieczność przeprowadzenia dalszych badań archeologicznych.

Oprac. Hanna Mackiewicz, NID, OT w Olsztynie