Historia

Parafię rzymskokatolicką utworzono w Wąsoszu ok. 1436 r. Pierwszy kościół był drewniany. Budowę obecnego rozpoczęto w 1508 r. i budowano go etapami, aby ukończyć staraniem Andrzeja Noskowskiego (plebana wąsowskiego, późniejszego bp płockiego) w 1534 roku. Bliżej nieokreślone prace prowadzono tu w 1682 r. kosztem Stanisława Antoniego Szczuki, podkanclerzego litewskiego (uzyskał on pozwolenie na przekazanie parafii Pijarom szczuczyńskim w 1703 roku). Kościół uległ zniszczeniu podczas pożaru 1710 r., następnie został odremontowany. W 1819 r. zamknięto go ze względu na zły stan techniczny. Po siedmiu latach został przywrócony do kultu, ale w 1834 r. znowu zniszczył go pożar. Do czasu odbudowy, którą ukończono w 1852 r., nabożeństwa przeniesiono do kościoła Karmelitów. Wielokrotnie remontowany m.in. w 1855, 1880, 1894. W 1900 r. założono sklepienia oraz przebudowano zakrystię na jednokondygnacjową. Po 1912 r. dobudowano kruchtę od pn. oraz przybudówki po bokach prezbiterium. W 1963 r. przeprowadzono remont dachu. W 1992 r. kontynuowano remont kapitalny polegający na tynkowaniu wnętrza, pracach przy ogrodzeniu, porządkowaniu cmentarza przykościelnego.

Opis

Obiekt usytuowany jest w pn.-zach. części miejscowości na zach. od rynku (pl. Rzędziana), przy ul. Farnej. Ustawiony na cmentarzu przykościelnym, otoczonym kamiennym murem z bramą na osi prezbiterium. Późnogotycki

Kościół pseudobazylikowy, pięcioprzęsłowy z wyodrębnionym, równym wysokością i szerokością nawie głównej trójprzęsłowym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od pd. prostokątny skarbczyk, od pn. dwuprzęsłowa zakrystia z prostokątną przybudówką od wsch. Przy pn. elewacji neogotycka kruchta. Na zewnątrz ściany oraz naroża korpusu i prezbiterium opięte wysokimi szkarpami. Dach nad nawą główną i prezbiterium dwuspadowy nad nawami bocznymi pulpitowe. W kalenicy wieżyczka na sygnaturkę. Murowany z cegły. Dachy i sygnaturka pokryte blachą. Elewacje za wyjątkiem glifów okiennych, blend i gładkiego fryzu podokapowego nietynkowane, zdobione ornamentami geometrycznymi z cegły zendrówki. Część środkowa fasady ujęta w wysokie szkarpy sięgające podstawy szczytu, na osi ostrołukowy otwór wejściowy nad nim analogiczny otwór okienny. Elewacje boczne wzmocnione szkarpami, na osiach ostrołukowe rozglifione otwory okienne. Prezbiterium trójosiowe, okna i szkarpy analogiczne do korpusu głównego. Wnętrze trójnawowe, sklepienia neogotyckie krzyżowo-żebrowe. Wyposażenie neogotyckie. Polichromia ornamentalno-figuralna, postsecesyjna z 1926 r. autorstwa Władysława Drapiewskiego.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Otwierany w czasie nabożeństw.

Oprac. Grażyna Rogala, OT NID w Białymstoku, 09-12-2015 r.