zespół szybu Tytus - Zabytek.pl
Adres
Wałbrzych, Kopalniana 2
Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. Wałbrzych, gm. Wałbrzych
Historia
Kopalnia Tytus została nadana w 1789 r. jako David. Powiększona w 1868 r. Początkowo znajdowała się w rękach prywatnych, później należała do gwarectwa. Od końca XIX w. eksploatowano ją razem z kopalniami i polami górniczymi: Emilie Anna, Davids Zubehör, Erwünschte Zukunft oraz Reinhold. W 1907 r. większość kuksów gwarectwa David została wykupiona przez gwarectwo Fuchs, w związku z czym kopalnię David zaczęto eksploatować razem z kopalnią Fuchs. Produkcja zakładu wynosiła odpowiednio: 1840 r. – 16 tys. t, 1858 r. – 3 tys. t, 1912 r. – 165 293 t. W 1920 r. obie kopalnie przeszły na własność firmy Kokswerke und Chemische Fabriken A.G. Smukłą wieżę szybu Tytus wzniesiono w 1924 r.
Po 1945 r. szyb pełnił okresowo funkcje szybu pomocniczego kopalni Thorez. W 1950 r. nazwę kopalni David (jako część kopalni Thorez) została zmieniona na Tytus. Pod koniec lat 60. XX w. szyb Tytus został wyłączony z eksploatacji i zaślepiony a urządzenia techniczne zlikwidowano. Elektryczna maszyna wyciągowa, wyprodukowana w hucie Donnersmarck w Zabrzu w 1924 r., została przeniesiona do maszynowni szybu Teresa w Wałbrzychu – Rusinowej. Od tego czasu wieża szybowa nie jest użytkowana. W 1980 r. rozebrano sortownię węgla i estakadę łączącą ją z nadszybiem.
Opis
Szyb Tytus zlokalizowany jest w dzielnicy Wałbrzycha – Konradowie, stanowiąc dominantę architektoniczną okolicy. W bezpośrednim sąsiedztwie szybu przebiega starotorze pierwszej na Śląsku zelektryfikowanej linii kolejowej Szczawienko – Mezimesti.
Smukłą wieżę szybu Tytus wzniesiono w 1924 r. Jako pierwsza w dolnośląskim zagłębiu węglowym posiadała prekursorskie rozwiązania techniczne: ustrój nośny wykonany w szkieletowej konstrukcji żelbetowej z wypełnieniem ceglanym i elektryczną maszyną wyciągową z kołem ciernym Koepe (odmienne niż bębnowe, stosowane w starszych maszynowniach), umieszczoną w głowicy nadwieszonej nad trzonem.
Tytus był szybem dwuprzedziałowym, urządzenia wyciągowe stanowiły dwie kładki. Do dziś w wieży zachowała się stalowa nitowana kratownica wyciągu szybowego. W wieży, nakrytej żelbetowym stropodachem, znajduje się żelbetowa klatka schodowa.
W zespole szybu Tytus znajdują się gabarytowo duże budynki dawnej znaczkowni, łaźni i lampowni. Budynki te są wymurowane z cegły i tynkowane, nakryte stropami żelbetowymi na żelbetowych podciągach. Wnętrze łaźni pokryto okładziną ceramiczną. Po wyłączeniu szybu z eksploatacji budynkom tym nadano nowy program użytkowy – przystosowano je do zastosowań magazynowych.
Obiekt niezabezpieczony, ogólnodostępny.
Oprac. Krzysztof Czartoryski, OT NID we Wrocławiu, 11.05.2017 r.
Rodzaj: architektura przemysłowa
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_ZE.28272