zespół szybu Siostrzane - Zabytek.pl
Adres
Wałbrzych, 1 Maja 81b
Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. Wałbrzych, gm. Wałbrzych
Historia
Początki szybu sięgają poł. XIX w., gdy nadano kopalnię Friedenshoffnungs-Grube. W latach 1854-1859 wydrążono obok siebie dwa szyby: Schwesternschacht I i Schwesternschacht II (po 1945 r. nazwane Siostrzane). Nad szybem Schwesternschacht II zbudowano wieżę typu Malakow. W 1890 r. wstawiono w nią jednozastrzałową stalową wieżę kratownicową oraz podwyższono ją o nakrytą czterospadowym dachem stalową kondygnację mieszczącą koła linowe. Nad szybem Schwesternschacht I wzniesiono stalową wieżę wyciągową konstrukcji kratownicowej. Wieża ta, podobnie jak większość zabudowy kopalni, nie zachowała się do dziś.
Na przełomie XIX/XX w. złożoną infrastrukturę kopalni tworzyło wiele obiektów, m.in.: fabryka amoniaku, koksownia, kruszarka koksu, skład towarów, stajnie, warsztat ślusarski, kuźnia, waga, płuczka, stacja telegraficzna, hala przeładunkowa hotel robotniczy, baraki szpitalne.
Na pocz. XX w. działała tu również kolejka linowa łącząca szyby Siostrzane z kopalnią Victoria (wówczas von der Heydt) oraz kolejka wąskotorowa do wywozu skały płonnej na pobliską hałdę: stalową kratownicę estakady z malowniczym wiaduktem poprowadzono nad ul. 1 Maja.
Nieefektowną koksownię zlikwidowano w latach 20. XX w.
W 1931 r. zaprzestano wydobycia i część urządzeń zlikwidowano. Bezpośrednią tego przyczyną był tragiczny wypadek 29 lipca 1929 r., w którym zginęło 33 górników. Przyczyną katastrofy był zawał przodka, uwalnianie się i wybuch metanu. Do dziś na cmentarzu komunalnym w Sobięcinie znajduje się pomnik upamiętniający ofiary tej katastrofy, z alegorycznym przedstawieniem matki opłakującej synów.
W latach 40. XX w. zdemontowano stalową wieżę wyciągową szybu Siostrzane I. W latach 1947-1948 zdemontowano stalową nadbudowę wieży wyciągowej szybu Siostrzane II. W latach 50. XX w. nastąpiła likwidacja kopalni, a wraz z nią całkowity demontaż urządzeń górniczych i rozbiórka części budynków. Szyb, sięgający głębokości 450 m, zasypano w 1955 r.
Opis
Kompleks zabudowy szybu Siostrzane znajduje się w Sobięcinie, przemysłowej dzielnicy Wałbrzycha, przy ul. 1 Maja 81.
Zachowana do dziś architektoniczna forma obiektów jest efektem przebudowy z pocz. XX w. Wówczas część budynków, w tym wieża basztowa, otrzymała wystrój secesyjny. Wieżę zbudowano na rzucie prostokąta o wymiarach ok. 11 x 15 m. Ceglane grube mury do wysokości pierwszej kondygnacji są licowane klinkierem. W wyższej partii wieży wertykalne pasy jasnego tynku dzielone są klinkierowymi lizenami. Na pocz. XX w. do jej trzech elewacji: pn., wsch. i zach. dostawiono budynki w stylu secesji, obecnie niezachowane. Analogiczny wystrój zyskały budynki ulokowane wzdłuż głównej ulicy prowadzącej przez Sobięcin. Ta jednorodność stylistyczna cechuje istniejące do dziś elementy zespołu i wyróżnia je na tle innych zachowanych zespołów zabudowy kopalnianej.
Obecnie z kompleksu zabudowy zachowało się kilka budynków zlokalizowanych wzdłuż fragmentu dawnego przebiegu ul. 1 Maja. Większość z nich jest użytkowana, za wyjątkiem murowanej wieży szybowej, która znajduje się w złym stanie technicznym: ze spękanymi i uszkodzonymi murami, bez stropów i dachu, z uszkodzonymi tynkami, licówką elewacji, ze zniekształconymi otworami, bez stolarki, ślusarki, przeszkleń.
Zabudowania kopalni użytkowane jako magazyny i skup złomu, możliwość oglądania jedynie z zewnątrz.
Oprac. Krzysztof Czartoryski, OT NID we Wrocławiu, 02.06.2017 r.
Rodzaj: kopalnia
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_ZE.45566, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_ZE.14440