(niezachowaną) i żelbetową maszynownię w głowicy wzniesioną nad historycznym obiektem w 1964 r.

Historia

Szyb został wydrążony w 1815 r. i nazwany Tiefbau (po 1945 r. Staszic) i był głównym szybem kopalni Melchior (po 1945 r. Mieszko). W 1866 r. nad szybem wzniesiono murowaną z cegły wieżę basztową na planie kwadratu. Pod koniec XIX w. szyb pogłębiono do 410 m i zmodernizowano urządzenia wyciągowe. W 1921 r. maszynę parową w maszynowni przedziału zachodniego zastąpiono nową maszyną elektryczną. Maszynę parową maszynowni szybu wschodniego modernizowano w latach 1940 oraz 1951. Eksploatowana była do 1966r. 

Do 1933 r. szyb pogłębiono do 710 m, zmieniając jego przekrój na kołowy o średnicy 6 m.

W 1964 r. nadbudowano murowaną wieżę szybową o żelbetonową głowicę, wewnątrz której umieszczono maszynę wyciągową. W pomieszczeniu maszynowni zainstalowano także rozdzielnię elektryczną oraz niezbędne urządzenia elektryczne i pneumatyczne służące do sterowania maszyną wyciągową. Po rozbudowie wysokość wieży osiągnęła ponad 40 m.

Do 1967 r. przedziału wschodniego używano do regularnego transportu ludzi, materiałów i wydobycia urobku. Później tylko do prowadzenia doraźnej jazdy ludzi i transportu materiałów oraz do wykonywania bieżących prac związanych z utrzymaniem szybu, głównie w celu wentylacji kopalni Thorez.

Zmiany restrukturyzacyjne przeprowadzone w latach 90. XX w. wałbrzyskich kopalniach węgla spowodowały, że szyb stał się zbędny z powodu likwidacji połączenia wentylacyjnego pomiędzy kopalniami Thorez a Wałbrzych. W 1992 r. zlikwidowano oba przedziały, zasypując rurę szybową skałą płonną a urządzenia wyciągowe zdemontowano.

Wraz z kopalnią od kon. XIX w. funkcjonowała koksownia. W latach 70. XX w. koksownię uważano za przestarzałą technicznie, jej rozbudowa i modernizacja była nie opłacalna i praktycznie niemożliwa. Eksploatowano ją ekstensywnie do momentu wygaszenia w 1989 r.

Dziś po zespole zabudowań kopalni i koksowni pozostał tylko szyb Staszic.

Opis

Szyb znajduje się na niewielkim płaskowyżu w wałbrzyskiej dzielnicy Podgórze i jest jedyną pozostałością po dawnej kopalni Mieszko.

Szyb wydrążony w 1815 r. miał przekrój beczkowy i obudowę murowaną i służył do ciągnienia urobku, zjazdu ludzi oraz jako szyb wodny. W 1866 r. nad szybem wzniesiono murowaną z cegły wieżę basztową na planie kwadratu. Mimo późniejszej nadbudowy zachowana jest do dzisiaj i reprezentuje styl historyzmu z cechami romanizmu: ma detal architektoniczny składają się narożne lizeny wprowadzające pionowe podziały elewacji, łączone opaskami i gzymsami ceglanymi prowadzonymi w liniach horyzontalnych. Regularnie rozmieszczone otwory okienne wieńczone są łukami odcinkowymi. 

Pod koniec XIX w. szyb pogłębiono do 410 m i zmodernizowano urządzenia wyciągowe. Wkrótce wewnątrz murowanej wieży wstawiono dwukozłową stalową wieżę kratownicową, której zastrzały przenikały na zewnątrz przez dolne partie murów. Całkowita wysokość wieży szybowej wynosiła wówczas 26 m. W wieży na wys. 22 m od zrębu umieszczono cztery koła linowe o średnicy 5 m, które należały do urządzeń wyciągowych dwóch sąsiadujących ze sobą przedziałów: Wschód i Zachód. Obok wieży, symetrycznie po jej przeciwnych stronach, zbudowano budynki maszyn wyciągowych. Kopalnia należała wówczas do Hochbergów z Książa.

Po wzmocnieniu stalowej wieży wyciągowej przedziału zachodniego, w jego maszynowni zabudowano w 1921 r. nową elektryczną maszynę wyciągową produkcji Linke-Hofmann-Werke typu K-5000 o mocy 940 kW, która zastąpiła starszą o napędzie parowym. Natomiast w maszynowni szybu wschodniego pozostawiono starą parową maszynę wyciągową z 1890 r. firmy Maschinenfabrik von C.Kulmiz G.m.b.H Saarau. Modernizowano ją w latach 1940 oraz 1951 i eksploatowano do 1966 r.

Szyb Staszic znajduje się w dzielnicy Wałbrzycha Pogórze. Obecnie na placu wokół szybu jest skład drewna Lasów Państwowych i Składowisko Odpadów Przemysłowych Mo-Bruk. Ze względu na składowanie substancji szkodliwych, odradzamy przebywania w jego pobliżu.

Oprac. Krzysztof Czartoryski, OT NID we Wrocławiu, 24.02.2017 r.