cerkiew greckokatolicka pw. św. Dymitra, ob. kościół rzymskokatolicki - Zabytek.pl
cerkiew greckokatolicka pw. św. Dymitra, ob. kościół rzymskokatolicki
Adres
Tyniowice
Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. jarosławski, gm. Roźwienica
Podkreślić należy, że w porównaniu z innymi tego typu obiektami jest to budowla o stosunkowo wczesnej metryce.
Historia
Pierwsza znana wzmianka świadcząca o istnieniu cerkwi w Tyniowicach pochodzi z 1515 r. Zachowana do dzisiaj świątynia została wzniesiona prawdopodobnie w 1709 r. (wg innych danych - w 1700 r.). Lakoniczne informacje o remoncie pochodzą z 1779 i z 1817 r. W bliżej nieokreślonym czasie (ok. 1918 r. ?) zmieniono gontowe poszycie dachów cerkwi na blaszane. Po 1947 r. cerkiew pełniła funkcję kościoła rzym.-kat. pw. św. Antoniego. W latach 70. XX w. przeprowadzono prace remontowe, w wyniku których została zmieniona forma zwieńczenia dachu nad nawą, które otrzymało postać wieżyczki na sygnaturkę (pierwotnie namiotowy dach był dwusegmentowy, o lekko wklęsłych połaciach w dolnej części i wypukłych w górnej; górna część tworzyła rodzaj czaszy z wyraźnym okapem), a we wnętrzu oszalowano ściany i stropy. Wówczas rozebrano także drewnianą, wolnostojącą dzwonnicę, którą wymieniają dokumenty z 1817 r. Od ok. 1985 r. cerkiew pozostaje nieużytkowana.
Opis
Cerkiew orientowana, położona w centrum wsi, ok 300 m na wschód od szosy Pruchnik-Jarosław, na niewielkim wzniesieniu, otoczona starodrzewiem. Teren przycerkiewny wyznaczony ogrodzeniem z siatki drucianej, z bramką od strony północnej. W południowo-zachodniej części placu przycerkiewnegoc znajduje się parterowy, murowany budynek.
Cerkiew jest niewielką budowlą trójdzielną, złożoną z nawy na rzucie ośmioboku oraz znacznie mniejszego, dostawionego do nawy od wschodu trójbocznie zamkniętego prezbiterium i od zachodu kwadratowego babińca podobnej wielkości co prezbiterium.
Bryła addycyjna, z dominantą ośmiobocznej nawy nakrytej ośmiopołaciowym, namiotowym dachem zwieńczonym wieżyczką na sygnaturkę. Ściany prezbiterium i babińca posiadają zbliżoną wysokość, są znacznie niższe od ścian nawy. Prezbiterium nakryte jest dachem pięciopołaciowym o kalenicy posadowionej nieco powyżej poziomu okapu dachu nawy. Na kalenicy, u zbiegu połaci dachowych znajduje się niewielka makowica. Babiniec nakryty jest dachem sześciopołaciowym, o kalenicy na poziomie okapu dachu nawy. Wszystkie połacie dachowe pokryte są blachą (pierwotnie gontem).
Jest to budowla drewniana, posadowiona na kamiennej podmurówce, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, oszalowana pionowo deskami z listwowaniem. Okna prostokątne, po dwa od południa i od północy w nawie oraz znacznie mniejsze, jedno od południa i jedno od północy w prezbiterium. We wschodniej ścianie prezbiterium okno zaszalowane.
Wewnątrz prześwit z babińca do nawy otwarty jest na całej szerokości i wysokości babińca. Wnętrze oszalowane. Nad nawą znajduje się strop płaski, nad babińcem pozorne sklepienie o łuku odcinkowym, nad prezbiterium strop z załomem (w formie zaskrzynienia obiegającego prezbiterium wokoło). Część elementów dawnego wyposażenia świątyni znajduje się w Dziale Sztuki Cerkiewnej Muzeum-Zamek w Łańcucie.
Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.
Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 15.09.2014 r.
Rodzaj: cerkiew
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
drewniane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.10295, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.193216