Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

synagoga, ob. muzeum - Zabytek.pl

synagoga, ob. muzeum


synagoga XVIII w. Tykocin

Adres
Tykocin, Kozia 2

Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. białostocki, gm. Tykocin - miasto

W XVII i XVIII w.Tykocin był znanym żydowskim ośrodkiem intelektualnym i gospodarczym.

Wielka Synagoga jest jedną z największych i najstarszych świątyń żydowskich w Polsce o cechach renesansowo-barokowych. Reprezentuje charakterystyczny dla 2. poł. XVII i XVIII w. typ synagogi dziewięciopolowej z kaplicową bimą usytuowaną w części centralnej świątyni. Synagoga stanowi dominujący element częściowo zachowanej do dziś d. dzielnicy żydowskiej Tykocina.

Historia

Gmina żydowska w Tykocinie powstała w 1522 r. na mocy przywileju nadanego przez Alberta Gasztołda, pozwalającego na osiedlenie się w mieście dziesięciu żydowskim rodzinom. W 1536 r. Gasztołd uwolnił gminę żydowską spod jurysdykcji starostów miejskich i przekazał całość praw w ręce zarządu kahału. Murowana synagoga została wzniesiona w 1642 r. w miejscu drewnianej bożnicy, w centrum dzielnicy żydowskiej Kaczorowo, w czasie największego rozwoju miasta. Wokół synagogi skupiły się budynki związane z administracją, sądownictwem i szkolnictwem gminy. W budynku synagogi działała szkółka krawiecka i szkółka kahalna. Budynek synagogi, początkowo renesansowy z pogrążonym dachem i attyką, w połowie XVIII w., zapewne po pożarze miasta został znacznie przebudowany. Budowla otrzymała dach mansardowy, nowe sklepienie i zapewne basztę w narożniku pn.-zach. Generalny remont bożnicy przeprowadzono w latach 40. XIX wieku. W XIX w. pomalowano również wnętrze świątyni. Podczas II wojny światowej budowla została zniszczona, ograbiona i zamieniona na magazyn, w latach 1945-1947 rozebrano babińce, do 1957 r. we wnętrzu magazynowano nawozy sztuczne. W latach 70. XX w. budynek odrestaurowano i od 1976 r. synagoga pełni funkcję muzealną. Remontowana na pocz. XXI wieku.

Opis

Synagoga usytuowana w zach. części miasta, w pd. pierzei ul. Piłsudskiego i wsch. pierzei ul. Koziej. Fasadą skierowana na północ. Orientowana. Renesansowo-barokowa. Murowana z cegły, tynkowana.

Budynek założony na rzucie prostokąta. Korpus główny bożnicy dziewięciopolowy, na rzucie kwadratowym, z dobudówkami na całej długości korpusu od pd. i zach., w których mieściły się sale dla kobiet. Od pn. usytuowany przedsionek, w narożniku od zach. - baszta, kwadratowa w przyziemiu, z dostawioną w jej wsch. narożniku półkolistą wieżyczką mieszczącą klatkę schodową. Prostopadłościenny korpus główny nakryty jest dachem mansardowym, parterowe dobudówki nakryte dachami pulpitowymi. Trójkondygnacyjna, w wyższych partiach ośmioboczna wieżyczka nakryta jest dachem namiotowym. Elewacje: pn., pd. i zach. trójosiowe, z prostokątnymi oknami umieszczonymi w głębokich wnękach zamkniętych odcinkowo, w elewacji wsch. dwa analogiczne okna i niska skarpa pośrodku. W babińcach okna prostokątne, wielokwaterowe. Jednoprzestrzenne wnętrze nakryte dziewięciopolowym, krzyżowym sklepieniem. Pośrodku architektoniczna bima, z wejściami po bokach. Ściany i filary pokryte są fragmentami XIX-wiecznej polichromii z motywem ornamentów roślinnych i wersetów z Tory. Na filarze odkryto fragment pierwotnej XVII-wiecznej polichromii z motywem boniowania. Na ścianie wsch. Aron ha-kodesz z wnęką do przechowywania zwojów Tory ujętą parą kolumn jońskich, na których ozdobne zwieńczenie zdobione ornamentem roślinnym.

Zabytek dostępny.

Oprac. Joanna Kotyńska-Stetkiewicz, OT NID Białystok, 12-11-2014 r.

Rodzaj: synagoga

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_BK.57835, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_BK.145914