Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dom - Zabytek.pl

dom


kamienica przełom XV/XVI w. Trzebiatów

Adres
Trzebiatów, Rynek 27

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. gryficki, gm. Trzebiatów - miasto

Jedna z nielicznych na Pomorzu Zachodnim, stosunkowo dobrze zachowanych kamienic szczytowych z okresu przejściowego między gotykiem a renesansem, tworzy wraz z innymi kamienicami pierzeję rynku w Trzebiatowie.

Historia

Miasto Trzebiatów lokowane było w 1277 r. przez księcia pomorskiego Barnima I na prawie lubeckim. Wkrótce potem wytyczono siatkę przecinających się pod kątem prostym ulic z kwadratowym rynkiem pośrodku oraz rozmierzono działki siedliskowe. Również parcela przy Rynku, oznaczona obecnie numerem 27 wytyczona została w średniowieczu. Wkrótce potem powstać tu mogła pierwsza murowana kamienica. Na podstawie badań architektonicznych przeprowadzonych w latach 70. XX w. zestawić można jej chronologię względną. Pierwsza, gotycka faza budowy tego obiektu przypada być może jeszcze na 2. połowę XIV wieku. Z tego czasu pochodzić mają mury obwodowe piwnicy, która początkowo przykryta była stropem belkowym. W jej ścianie frontowej zachowały się pierwotne okienka, a także relikty luku do ładowania towarów w miejscu późniejszej szyi piwnicznej. Na pierwszą fazę budowy datowana jest również zachodnia ściana sąsiedzka oraz ściana tylna do wysokości I piętra. W drugiej, późnogotyckiej fazie budowy, przypadającej na 1. poł. (lub połowę) XVI w. sklepiono piwnicę dwiema kolebkami, wzniesiono wschodnią ścianę sąsiedzką oraz ścianę frontową do wysokości I piętra. W tym czasie powstał uskokowy portal głównego wejścia, prawdopodobnie szczyt elewacji tylnej, a być może również szczyt frontowy. We wnętrzu podniesiono stropy nad parterem oraz nad I piętrem, a w sieni na parterze zbudowano antresolę przy ścianie wschodniej. Na trzecią, późnorenesansową fazę budowy, prawdopodobnie na przełomie XVI i XVII w. przypada przebudowa elewacji frontowej. Pozostawiono w niej późnogotycki portal, a przekształcono otwory okienne parteru i pierwszego piętra oraz przebudowano, lub zbudowano na nowo szczyt. Faza czwarta, barokowa przypada na koniec XVII, lub początek XVIII w. i prawdopodobnie wiąże się z odbudową kamienicy po spaleniu podczas wielkiego pożaru miasta w 1679 r. Ślady tego pożaru widoczne były w zamurowanych podczas odbudowy łękach ścian bocznych. Wykonane wówczas prace polegały na ponownym obniżeniu stropu parteru i adaptacji pomieszczeń piętra do funkcji mieszkalnej, wprowadzeniu podziałów wnętrza parteru i I piętra za pomocą ścianek ryglowych, budowie pionu kominowego z kuchnią na parterze, wykonaniu nowej konstrukcji dachu oraz przebudowie fasady. W tej ostatniej zamurowano wnęki okienne, przekształcono okna, wokół których wykonano opaski tynkowe z uszakami, zmniejszono otwór głównego wejścia. Być może dopiero wówczas wykonano nowe podziały i dekorację szczytu. W niewiadomym czasie - w XVIII lub XIX w. wykonano skromną dekorację stiukową fasady w postaci girland roślinnych. Na ostatnią fazę - w końcu XIX lub na początku XX w. - przypadają drobne przeróbki wnętrza, wymiana stolarki okiennej oraz powiększenie okien parteru, który w końcu XIX w. adaptowano na lokal gastronomiczny usuwając ścianki działowe. Zaplecze restauracji znajdowało się w nieistniejącej dziś oficynie. Po wojnie, do 1971 r. parter kamienicy zajęty był przez magazyn sklepu meblowego, mieszczącego się w sąsiedniej kamienicy nr 26, a piętro i poddasze użytkowane były przez rolnika. Na podstawie badań architektonicznych wykonanych w 1973 r. przez arch. Stefana Kwileckiego, w Przedsiębiorstwie Państwowym Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział Szczecin powstały w 1974 r. wytyczne konserwatorskie autorstwa mgr Róży Kąsinowskiej, a następnie w 1975 r. projekt rewaloryzacji kamienicy, którego głównym autorem był inż. arch. Władysław Jankiewicz oraz projekt wnętrz autorstwa mgr Wilhelminy Nesterowicz. Na podstawie tej dokumentacji w latach 1976-1978 wykonano kapitalny remont obiektu połączony z częściową rekonstrukcją jego wcześniejszej, późnorenesansowej fazy oraz z adaptacją na Ośrodek Informacji Turystycznej. Rozebrano oficynę, adaptowano poddasze nadbudowując od strony podwórza nad wschodnia połacią dachową dwie lukarny W piwnicy mieściła się mała kawiarnia, na parterze - czytelnia czasopism i bufet, na piętrze - pokoje gościnne. Po 1989 r. ośrodek zlikwidowano, a w kamienicy mieściła się kawiarnia, która działała tu do 2. połowy lat 90. XX w. Obecnie na parterze budynku mieści się pizzeria, wyższe kondygnacje pełnią funkcję mieszkalną.

Opis

Kamienica nr 27 położona jest w południowo-zachodniej pierzei Rynku w Trzebiatowie. Fasada budynku wychodzi w kierunku północno-zachodnim. Z tyłu za kamienicą znajduje się podwórze wspólne dla całego kwartału zabudowy. Kamienica, od lat 70. XX w. pozbawiona oficyny, od zachodu graniczy z obszerną narożną parcelą, na której usytuowana jest duża dwupiętrowa kamienica z ok. 1910 r. Założona na rzucie zbliżonym do prostokąta o krótszych bokach od strony Rynku i podwórza, szczytowa, jednopiętrowa, o wysokiej kondygnacji parteru, częściowo podpiwniczona (pod częścią frontową), nakryta jest dachem dwuspadowym z dwiema lukarnami we wschodniej połaci dachu od strony podwórza. Murowana z cegły, otynkowana, pokryta jest dachówką-karpiówką. W piwnicy zachowały się sklepienia kolebkowe, nad pozostałymi kondygnacjami - nowe stropy żelbetowe. Frontowa elewacja kamienicy w kondygnacji przyziemia trzyosiowa z portalem pośrodku, na I piętrze czteroosiowa, zwieńczona barokowym szczytem, podzielona jest gzymsami na wysokości parapetu okien piętra oraz u podstawy i w polu szczytu. Późnogotycki portal główny o ceglanych, uskokowych, profilowanych ościeżach, zamknięty łukiem koszowym. W portalu nowa, stylowa stolarka drzwiowa z nadświetlem zamkniętym kutą kratą. Po lewej, wschodniej stronie portalu zachowane dawne zejście do piwnicy, zamknięte łukiem odcinkowym z ceglanym późnogotyckim wałkiem. Po stronie zachodniej - okienko piwniczne o odcinkowym łuku. Oba otwory piwniczne zamknięte kutymi kratami z czasu ostatniej odbudowy. Okna rozmieszczone w blendach zamkniętych łukiem koszowym, na parterze wysokie, na piętrze niższe, w szczycie - trzy niewielkie, niskie otwory dwa w dolnej, jeden zamknięty łukiem odcinkowym w górnej. Pole szczytu podzielone dwoma gzymsami, pomiędzy nimi boczne krawędzie o wykroju półkolistym, ujęte w obramienia o skromnych motywach roślinnych. Nad całością zwieńczenie w formie niskiego obelisku.

Elewacja tylna trzyosiowa, o oknach zamkniętych łukiem odcinkowym, na parterze wysokich, na piętrze - znacznie niższych. W pierwszej osi od zachodu usytuowane tylne wejście do budynku. Szczyt późnogotycki, nietynkowany, podzielony sześcioma blendami, z których dwie środkowe zamknięte łukiem pełnym, pozostałe - połową łuku. W obu środkowych blendach niewielkie prostokątne okienka, wyżej, pomiędzy łukami - mała prostokątna blenda. We wnętrzu od frontu dwa pomieszczenia piwniczne, przesklepione kolebami na gurtach, połączone między sobą przejściem. Parter dwu-, piętro trzytraktowe, o wtórnym układzie wnętrz z lat 70. XX w. Na poddaszu dwa pokoje mieszkalne. Obie ściany sąsiedzkie rozczłonkowane blendami o głębokości jednej cegły, zamkniętymi łukami odcinkowymi, stanowiącymi pierwotnie podpory stropów .

Obiekt dostępny z zewnątrz. Wnętrze oprócz piwnic pozbawione wartości zabytkowych, dostępne za zgodą lokatorów i użytkowników.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 22.05.2015 r.

Rodzaj: kamienica

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.113304, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.395370