XIX w. Budynek wzniesiono wg proj. arch. Oskara Side. Wyposażenie kościoła obejmuje m. in. regencyjny ołtarz gł. z 1 poł. XVIII w. i dwa rokokowe ołtarze boczne z 3 ćw. XVIII w., przeniesione tu z pobernardyńskiego kościoła w Golańczy.

Historia

Pierwsza osada w miejscu dzisiejszej Trzcianki powstała prawdopodobnie już w XIII w. Położona była przy średniowiecznym trakcie z Poznania do Kołobrzegu. Było to miejsce, w którym krzyżowały się drogi lokalne, stąd nazywano je Rozdróżką. Wymienia ją dokument Bolesława Wstydliwego z 1245 r., nadający Sędziwojowi z Czarnkowa obszar miedzy Drawą a Gwdą. Natomiast pierwsze źródłowo poświadczenie istnienia Trzcianki pod nową nazwą Trzciana Łąka pochodzi z 1567 r. Początek dzisiejszemu miastu dała osada tkaczy - sukienników, która ukształtowała się na przełomie XVII/XVIII w. Jej właścicielami byli wówczas Gębiccy, dbający usilnie o rozwój tej miejscowości. Osada najprawdopodobniej już wówczas posiadała miejski charakter. W dniu 3 marca 1731 r. król August II Sas nadał Trzciance prawa miejskie. W latach 1738-55 miasto stanowiło własność Stanisława Poniatowskiego (ojca ostatniego króla Polski). Intensywny rozwój w XVIII w. wyznaczało sukiennictwo, miasto należało do największych ośrodków w Wielkopolsce. Pierwszy rozbiór Polski i związane z nim wytyczenie nowych granic państwowych odcięło trzcianeckich sukienników od dotychczasowych rynków zbytu i spowodowały powolny upadek miasta. Ożywienie przyniósł dopiero krótki okres przynależności do Księstwa Warszawskiego. W XIX i XX w. Trzcianka położona była kolejno w obrębie Królestwa Pruskiego, a później Cesarstwa Niemieckiego, Republiki Weimarskiej i Niemiec hitlerowskich, będąc jednym z wielu prowincjonalnych miasteczek. W okresie międzywojennym Trzcianka stała się stolicą powiatu noteckiego (Netzkreis). W 1945 r. powiat notecki przypadł Polsce i został przekształcony w powiat trzcianecki.

Pierwotny kościół w Trzcianej Łące był budowlą drewnianą, wzniesiona ok. 1580 r. Świątynia należała do parafii w pobliskiej Białej. Ok. 1601 r. budynek ten uległ zniszczeniu. W 1 ćw. XVII w. w miejscu starszego budynku z fundacji Czarnkowskich wzniesiony został nowy kościół drewniany, wzmiankowany w aktach wizytacyjnych bpa Strzałkowskiego w 1628 r. Pierwsze informacje o parafii p.w. Św. Trójcy w Trzcionce pochodzą z akt wizytacyjnych kanonika Mietlickiego z 1641 r. Świątynia ta została zniszczona w wyniku jednego z pożarów miasta. Kolejny drewniany kościół wzniesiony został w 1717 r., o czym informują akta wizytacji z 1738 r.

W 1 poł. XIX w. zapadła decyzja o budowie nowego, murowanego kościoła. Neoromańska świątynia p.w. św. Jana Chrzciciela powstała dzięki ofiarności parafian i pomocy króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III. W tym czasie zlikwidowano stary cmentarz przykościelny, nowy cmentarz poświecony został w 1823 r. W latach następnych rozebrano stary kościół i sąsiednie budynki. Budowę nowej świątyni ukończono w 1835 r. W kościele umieszczono trzy ołtarze przeniesione ze skasowanego kościoła Bernardynów w Gołańczy.

Rozwój parafii na pocz. XX w. spowodował konieczność budowy nowego, większego kościoła. Zezwolenie na budowę uzyskał po wieloletnich staraniach ks. proboszcz Aloysius Bucks. Prace przygotowawcze oraz plany przygotowano w Królewskim Wyższym Urzędzie Budowlanym w Wieleniu. Autorem projektu był Oskar Side. W lipcu 1914 r. przystąpiono do rozbiórki starego budynku, w czerwcu następnego roku wmurowano kamień węgielny pod budowę nowej, neobarokowej świątyni. Prace budowlane zakończyły się w 1917 r., 2 grudnia tego roku kościół został poświecony. W roku następnym trwały jeszcze prace przy wyposażeniu (renowacja ołtarzy, wymiana ławek).

Po zakończeniu 2 wojny światowej i powrocie Trzcianki do Polski tutejszą parafię objęli Księża Misjonarze Matki Bożej z La Salette zwani Saletynami. W latach powojennych przeprowadzono naprawę uszkodzonego w wyniku działań wojennych kościoła, w 1948 r. na wieży ponownie zawieszono dzwony (poprzednie zostały zarekwirowane podczas wojny). W latach następnych systematycznie prowadzone były prace remontowe i konserwatorskie w budynku (m. in. założenie nowej instalacji elektrycznej, uruchomienie ogrzewania, wykonanie konfesjonałów i tabernakulum). W l. osiemdziesiątych XX w. przeprowadzono remont kapitalny dachu oraz wieży, wykonano marmurową posadzkę oraz witraże, a także przeprowadzono konserwację ołtarzy. Wsch. przęsło nawy pd. zaadaptowane zostało na kaplicę Matki Boskiej Saletyńskiej. Przeprowadzono też szereg prac na zewnątrz świątyni (nowe ogrodzenie, utwardzenie nawierzchni, nasadzenia drzew i krzewów, iluminacja zewn.). W 2015 r. w kościele prowadzone były prace remontowe na poddaszu oraz we wnętrzu wieży. Rozpoczęto też prace konserwatorskie w nawach bocznych, nawie gł. i w prezbiterium (m. in. konserwacja polichromii oraz ołtarza gł. i ambony).

Opis

Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela w Trzciance usytuowany jest w pn. części miasta, u zbiegu ulic Żeromskiego, Sikorskiego i Mochnackiego. Kościół otoczony jest zadrzewionym terenem (d. cmentarz przykościelny), ogrodzonym nowym kamienno-metalowym ogrodzeniem.

Neobarokowy kościół jest trójnawową bazyliką. Do sześcioprzęsłowego korpusu nawowego od zach. przylega węższe, jednoprzęsłowe prezbiterium zamknięte łukiem odcinkowym. W skrajnym wsch. przęśle nawy pn. znajduje się wieża na planie kwadratu, w analogicznym przęśle nawy pd. - nowa kaplica p.w. Matki Boskiej Saletyńskiej. Po obu stronach prezbiterium znajdują się dwie prostokątne przybudówki: po stronie pn. - kaplica, po stronie pd. - zakrystia. Korpus nawowy oraz nieco niższe prezbiterium nakrywają wysokie dachy dwuspadowe, nad znacznie niższymi nawami bocznymi - dachy pulpitowe. Nad zach. częścia dachu nawy znajduje się ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę zwienczona baniastym hełmem. Nad całością dominują wysoka, trójkondygnacyjna wieża, zwieńczona ozdobnym neobarokowym hełmem.

Kościół jest budynkiem murowanym z cegły. Jego ściany zostały otynkowane. Dachy oraz hełm wieży kryte są blachą. Nawę gł. oraz nawy boczne nakrywają stropy drewniane z podsufitką, w prezbiterium - sklepienie kolebkowe.

Elewacje kościoła podzielone są skromnymi pilastrami, wieńczą je profilowane gzymsy. Okna - w nawie gł. owalne, w prezbiterium zamknięte półkoliście, w nawach bocznych prostokątne - ujęte są prostymi opaskami z tynku. Elewację wsch. nawy gł. wieńczy szczyt o wykroju wklęsło-wypukłym, z trójkątnym naczółkiem. Na osi elewacji znajduje się para prostokątnych wejść ujętych pilastrami dźwigającymi odcinek gzymsu, wyżej - dwa owalne okienka w ozdobnym obramieniu, zwieńczone segmentowymi naczółkami. Elewacje wieży są jednoosiowe, z dużymi otworami dzwonnymi zamkniętymi półkoliście, zwieńczone trójkątnymi szczytami. Elewację zach. prezbiterium wieńczy szczyt o wykroju wklęsło-wypukłym, z naczółkiem wklęsło wypukłym z uskokiem. Półszczyty zach. naw bocznych oraz półszczyt wsch. nawy pd. wklęsło-wypukłe.

Wnętrze kościoła podzielone zostało opilastrowanymi filarami. Arkady międzynawowe zamknięte są półkoliście. Ściany zwieńczone są profilowanymi gzymsami. Nawę gł. i nawy boczne nakrywają drewniane stropy z podsufitką. Prezbiterium otwiera się do nawy półkoliście zamkniętym łukiem tęczowym, nakrywa jep sklepienie kolebkowe Po stronie wsch. znajduje się wsparta na trzech arkadach empora muzyczna. Wnętrze świątyni ozdobione zostało polichromią. Na sklepieniu prezbiterium znajduje się wyobrażenie Chrztu Chrystusa, na jego ścianach - Zwiastowanie i Zapowiedź narodzin św. Jana Chrzciciela. Na stropie nawy umieszczono przedstawienia dwunastu apostołów.

Wyposażenie wnętrza obejmuje m. in. regencyjny ołtarz główny z 1 poł. XVIII w. W jego polu środkowym umieszczono neobarokowy obraz św. Jana Chrzciciela z k. XIX w. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej z 1947 r. - dar mieszkańców Trzcianki przybyłych tu po II wojnie światowej z Wileńszczyzny. W nawach bocznych zachowały się dwa rokokowe ołtarze boczne z 3 ćw. XVIII w. W ołtarzu po stronie pd. umieszczono obraz Matki Boskiej Różańcowej, po stronie pn. - obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa. Wszystkie ołtarze pochodzą z kościoła Bernardynów w Gołańczy. W świątyni zachowała się również późnobarokowa rzeźba Chrystusa Króla z 1 poł. XVIII w. oraz ozdobiona symbolami ewangelistów ambona z pocz. XX w.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz i wewnątrz. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej parafii: www.parafia.trzcianka.com.pl oraz na stronie internetowej Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej: www.koszalin.opoka.org

Oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 02-02-2016 r.