Przyjmuje się, że mógł on pełnić funkcje strażnicy kontrolującej strefę granicy oddzielającej ziemie słowiańskie od Jaćwieży. Wyniki ostatnich badań wskazują także na jego ważną funkcje handlową.

Usytuowanie i opis

Grodzisko usytuowane jest na niewielkim wyniesieniu terenowym, położonym ok. 500 m. na południowy wschód od miejscowości Trzcianka. Od strony wschodniej, w bezpośrednim sąsiedztwie wzniesienia przepływa rzeczka Sokołda. Od zachodu do grodziska przylegają pola uprawne.

Obszar grodziska o powierzchni około 0,5 ha wyznacza w terenie zachowany wał, który w narysie ma kształt owalu wydłużonego na osi północ-południe. Wiadomo, ze od strony zachodniej gród otaczała również fosa, jednak obecnie jest ona zasypana. Przekop tworzący fosę połączony był zapewne z korytem rzeczki Sokołdy.

Historia

Gród w Trzciance datowany był wstępnie na XI-XIII w., jednak wyniki najnowszych badań archeologicznych pozwalają umieścić czas jego funkcjonowania między w IX i XI w. W XI w. doszło do zniszczenia tego ośrodka, na skutek czego został on ostatecznie opuszczony przez mieszkańców.

Na podstawie przeprowadzonych badań czas funkcjonowania tutejszego grodu określono na IX-XI w. Wiele wskazuje na to, że jego użytkowanie zostało nagle przerwane na skutek zbrojnego najazdu. Świadczy o tym dobrze zachowany poziom spalenizny, w którym licznie znajdowane są żelazne groty strzał do łuku. Badacze wskazują na możliwy związek odkrywanych śladów z niszczeń z wyprawami ruskiego księcia Jarosława Mądrego na Mazowsze, lub z działaniami wojsk Bolesława Chrobrego prowadzonymi przeciwko Jaćwingom i Prusom.

Stan i wyniki badań

Pierwsza wzmianka o grodzisku pochodzi z 1895 r. Systematyczne badania archeologiczne na tym stanowisku podjęte zostały jednak dopiero w 2006 r. przez Urszulę Stankiewicz z Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. W kolejnych sezonach badawczych w latach 2007-2009 w dużym stopniu rozpoznano system fortyfikacji i zabudowę wewnętrzną. Ustalone zostało, że dostępu do wnętra grodu broniła fosa oraz wał ziemny, który od strony wewnętrznej wzmocniony był konstrukcją drewnianą w typie przekładkowym, miejscami dodatkowo oblicowaną ułożonymi kamieniami. Na ślady kamiennej konstrukcji wzmacniającej podnóże wału natrafiono także od strony zewnętrznej, w podmokłej, północno-wschodniej części stanowiska. Wał posiada obecnie szerokość około 9 m i wysokość 1,5 m. Przyjmuje się, że pierwotnie jego wysokość dochodziła do 4 m. Na majdanie grodziska natrafiono na zwęglone relikty zabudowy mieszkalnej, która rozmieszczona była wzdłuż krawędzi wału i jako budynki wolnostojące. Budowle rozmieszczone wzdłuż wału były zagłębione w ziemię i zaopatrzone w kamienne paleniska. Funkcję reprezentacyjną pełniły, jak można sądzić, budynki wolnostojące, które posiadały większe rozmiary, posadowione zostały na powierzchni ziemi, a ich ściany wykonane zostały w konstrukcji słupowej. Badania dostarczyły dużej liczby zabytków ruchomych, z których największą uwagę zwróciła duża kolekcja 154 żelaznych grotów strzał do łuku - świadectwo walki stoczonej podczas zdobywania grodu, a także 7 srebrnych dirhemów arabskich (całych i we fragmentach) mających świadczyć o handlowej roli tego ośrodka. W 2013 r. otoczenie grodziska stało się także obiektem badań nieinwazyjnych - geomagnetycznych i elektrooporowych, a także wykonano serię jego fotografii lotniczych. Wyniki tych badań pozwolą zlokalizować i określić zasięg osady przygrodowej.

Grodzisko położone jest na gruntach prywatnych.

Oprac. Michał Sekuła, OT NID w Warszawie, 16-11-2015 r.