Historia

Trumieje (niem. Gross Tromnau) po raz pierwszy wzmiankowane są w 1293 r., kiedy biskup pomezański Henryk nadał Dietrichowi II Stange w ramach zamiany 226 włók w Trumiejach. Stange otrzymał również prawo założenia kościoła. Najprawdopodobniej kościół, jeden z najstarszych w okolicy, został wybudowany w latach 1300-1313. W tym samym czasie wokół kościoła powstał cmentarz. W wyniku reformacji kościół w okresie od 2 poł. XVI w. do końca II wojny światowej służył gminie ewangelickiej; pierwszy pastor przybył ok. 1544 roku. W końcu XVIII w. cmentarz przykościelny został zamknięty (nowy powstał po północnej stronie wsi). W latach 1851, 1873, 1892 przeprowadzono remonty m.in. pokrycia dachu i hełmu wieży, portalu zachodniego oraz po zach. stronie zakrystii dobudowano nową kruchtę. Prawdopodobnie przy okazji tych prac uporządkowano również teren wokół kościoła (na rycinach z końca XIX w., umieszczonych w opracowaniu J. Heisego, brak nagrobków).

Po II wojnie światowej kościół ponownie zaczął służyć katolikom i obecnie jest kościołem filialnym parafii rzym.-kat. w Trumiejkach, erygowanej w 2002 r.

Opis

Świątynia położona jest w południowo-wschodniej części wsi na dużej trójkątnej, zadrzewionej działce nieistniejącego już cmentarza; obecnie teren przykościelny jest zawężony do niewielkiego wydzielonego metalowym ogrodzeniem fragmentu dawnego cmentarza, środek którego zajmuje wolno stojący, orientowany kościół.

Gotycka budowla oparta jest na planie osiowo zestawionych trzech prostokątów: prezbiterium (po stronie wschodniej), nawy (najszerszy, środkowy) i wieży (zbliżony do kwadratu); do prezbiterium od strony północnej dodatkowo przylega wydłużony prostokąt zakrystii, powiększony o późniejszą kruchtę. W bryle kościoła dominuje masywna, 4-kondygnacyjna wieża, przykryta czterospadowym dachem z sześcioboczną latarnią zwieńczoną hełmem. Korpus nawowy i prezbiterium jednakowej wysokości, kryte wspólnym dachem dwuspadowym, schodzącym od północy nad zakrystię i kruchtę. Prezbiterium od wschodu zamknięte trójkątnym szczytem sterczynowym.

Kościół murowany w dolnej partii z granitowych kamieni, wyżej z cegieł. Stropy drewniane, belkowe, odeskowane, nad zakrystią sklepienie kolebkowe; więźba dachowa drewniana, dachy kryte dachówką holenderką lub karpiówką (wieża), okna witrażowe w metalowych ramach.

Elewacje w dolnych partiach kamienne, pozostałe partie (tzn. wieża ponad pierwszą kondygnacją, szczyt prezbiterium i zwieńczenia nawy) ceglane; otwory okienne i blendy domknięte ostrołucznie (w elewacji południowej w metalowych ramach witraże, w elewacji północnej brak otworów). Elewacje wschodnia i zachodnia symetryczne, ujęte w narożach skośnymi, masywnymi, kilkustopniowymi skarpami; elewacja wschodnia 1-osiowa, powyżej czterostopniowy szczyt z blendami zwieńczony sterczynami. Fasada wieży do czwartej kondygnacji ujęta potężnymi skarpami, na osi ostrołuczny portal w profilowanych ościeżach; trzy wyższe kondygnacje wieży poziomo dzielone fryzami, trzecia kondygnacja podkreślona wyższymi od pozostałych blendami; w wschodniej ścianie wieży widoczny ślad po dawnym wyższym dachu nawy.

Wnętrze salowe, zachowane dawne wyposażenie z XVIII i XIX w., na uwagę zasługują płyty nagrobne: z 1616 (małżonków von Brandt), 1692 oraz 1700 roku.

Obiekt dostępny, zwiedzanie po wcześniejszym umówieniu w biurze parafialnym w Trumiejkach (Trumiejki 16).

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 07.10.2014 r.

Bibliogrfia

• Karta ewidencyjna (tzw. biała karta): Kościół fil. pw. Chrystusa Króla, autor J. Labenz, 1987, w zbiorach OT NID w Gdańsku.
• Barganowski A., Michalik H., Powiat Kwidzyński. Przewodnik po Powiślu, Kwidzyn 2007
• Schmid B., Bau-und Kunstdenkmäler des Kreises Marienburg (Die Städte Neuteich und Tiegenhof und die lädlichen Ortschaften), Danzig 1919, s. 315.
• Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreuβen, bearb. von M. Antoni, München-Berlin 1993, s. 140