Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Katarzyny - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Katarzyny


kościół XV w. Toszek

Adres
Toszek, Kościelna 3

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. gliwicki, gm. Toszek - miasto

Kościół gotycki przekształcony w stylu barokowym, z bogatym wyposażeniem barokowym.

Historia

Miasto Toszek otrzymało prawa miejskie w 1235 r. Pierwsze wzmianki o kościele pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Toszku pochodzą z 1201 r. Prawdopodobnie już w 1165 r. istniał w Toszku kościół parafialny pw. św. Piotra, który uległ zniszczeniu w czasie wojen husyckich. Jego fundatorem i budowniczym był książę Bolesław Wysoki. Do 1264 r. patronat nad parafią w Toszku sprawowali Ojcowie Premonstratensi. Następnie w pracy duszpasterskiej zastąpili ich kapłani diecezjalni. Oprócz Toszka do parafii należały: Świbie, Gajowice, Pisarzowice, Kieleczka, Niezdrowice oraz wioski położone blisko miasteczka. Od 1335 r. w Toszku znajdowała się siedziba archiprezbiteratu do którego należało 21 parafii. W XV w. parafii posługę pełniło trzech kapłanów. W 1445 r. powstało tu Bractwo Najświętszego Sakramentu. W 1762 r. papież Klemensa XIII erygował Bractwo Czcicieli Najświętszego Serca Pana Jezusa; stąd też drugim wezwaniem kościoła jest Najświętsze Serce Pana Jezusa. Toszek już w XVII w. był znanym miejscem pątniczym na Śląsku. Obecny kościół pw. św. Katarzyny powstał w 1456 r. za panowania księcia toszeckiego Przemysława IV na gruzach świątyni św. Piotra. O wystroju kościoła w XVII w. ciekawie pisze ówczesny wizytator parafii: „W środku małego chóru, przed głównym ołtarzem, znajduje się nagrobny pomnik (mauzoleum) toszeckiego księcia, przeszkadzający klęczącym”. Przy kościele, z myślą o podążających przez miasto kupcach, wzniesiono kaplicę św. Mikołaja. Istniał tu również cmentarz i szkoła parafialna. Dzisiejszy wygląd kościół zawdzięcza gruntownej przebudowie przeprowadzonej z inicjatywy barona Jana Dietrich von Peterwaldski w I poł. XVIII wieku.

Opis

Pierwotny gotycki kościół z XV w., w latach 1713-1715 został całkowicie przebudowany w stylu późnobarokowym. Kościół murowany z kamienia łamanego, tynkowany; trójnawowy, z wąskimi nawami bocznymi oddzielonymi od nawy głównej pilastrami, z ozdobnymi głowicami, z pozornym transeptem. Prezbiterium pięciokątne, w ścianie zamykającej, od zewnątrz głęboka nisza z figurą Matki Bożej z Dzieciątkiem. Nad zakrystią znajduje się loża kolatorska. Wieża na rzucie kwadratu, z kostkowym gzymsem wieńczącym. Przykryta blaszanym, ostrosłupowym hełmem z 1860 roku. Nad dachem wznosi się sygnaturka w formie latarni z osadzonym na niej cebulastym hełmem. Dach kryty blachą miedzianą, w połaciach dachu lukarny w formie spłaszczonych wolich oczek.

We wnętrzu sklepienia kolebkowe z lunetami, w nawach bocznych i pozornym transepcie krzyżowe. W elewacjach północnej i południowej kruchty, w południowej również nowsza dobudówka , podziały zaznaczone pilastrami. Prezbiterium oszkarpowane. Elementy wyposażenia utrzymane w stylu późnego baroku. Szczególnie cenny jest zespół rzeźb wykonanych w latach 1715-1718. W ołtarzu bocznym, w lewej nawie, umieszczony jest otaczany kultem obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, zwany Matką Boską Toszecką, wzorowany na XVI-wiecznym dziele Łukasza Cranacha Starszego. W całym kościele można podziwiać interesujące zabytki złotnictwa i snycerki. Wnętrze kościoła zdobi 7 ołtarzy w stylu barokowym; ambona wykonana przez Matthiasa Weissmanna z Frydka. Przy szczycie kościoła zamieszczone jest motto: „Non est hic aliud nisi domus Dei, et porta coeli”- „Nic tu nie jest innego jedno dom Boży i brama niebieska”. Przy kościele znajdują się dwie tablice upamiętniające ofiary I wojny światowej.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Aleksandra Bednarska, OT NID w Katowicach, 06-12-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  kamienne

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.96682, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.306296