Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół klasztorny paulinów, ob. parafialny pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół klasztorny paulinów, ob. parafialny pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny


kościół 1681 r. Topolno

Adres
Topolno, 46

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. świecki, gm. Pruszcz - obszar wiejski

Jedyny kościół poklasztorny oo.Paulinów w województwie kujawsko-pomorskim o  dwuwieżowym rozwiązaniu fasady wyróżniającym obiekt na tle innych kościołów wiejskich.

Bogate w większości barokowe wyposażenie podnosi wartości świątyni zarówno dla regionu jak i całego województwa.

Historia

Nazwa wsi po raz pierw­szy pojawiła się w dokumencie księcia pomorskiego Świętopełka w 1239 roku, w 1251 roku wymieniona  została jako "Thopulna". Od początku  XIV wieku Topolno należało do kasztelanii świeckiej. Na początku XV wieku wieś była własnością rycerską. Od 2. połowy XV wieku do początku XVIII wieku, w posiadaniu rodziny Konarskich. Pierwszy drewniany kościół został ufundowany w 1533 roku. Do 2. połowy XVI wieku Topolno należało do parafii w Grucznie. Na początku lipca 1588 roku we wsi erygowano parafię. Z 1676 roku pochodzą informacje o cudownym obrazie i licznych uzdrowieniach. Dla istniejącego sanktuarium w latach 1681-1683 wzniesiono nową murowaną świątynię, a fundatorzy tj. rodzina Konarskich podjęła starania o założenie klasztoru i sprowadzenie oo. Paulinów z Częstochowy, którzy do Topolna przybyli w 1684 roku. Prace budowlane trwały jeszcze w 1686 roku. W 1688 roku biskup włocławski zatwierdził fundację klasztoru powierzając oo. Paulinom całą parafię. Wzniesiony kościół w XVII wieku posiadał jedną kruchtę, a budynki klasztorne usytuowane zostały po stronie południowej. W skład zespołu klasztornego wchodził budynek mieszkalny, szpital i stajnia. Na jego terenie funkcjonował browar i kuźnia. W latach 1685-1700 kościół otrzymał barokowe wyposażenie w tym ołtarz główny, sześć ołtarzy bocznych, organy i ambonę. Po pierwszym rozbiorze Polski, w 1772 roku klasztor w Topolinie zaczął podupadać. Paulini w Topolnie przebywali do sekularyzacja klasztoru w 1811 roku, a kościół zaczął pełnić funkcję świątyni parafialnej. Po 1851 roku zabudowania klasztorne zostały rozebrane. Powiększeniu w kierunku wschodnim uległa zakrystia. Według opisów z 1880 roku podniesiono jej mury i nakryto wspólnym dachem z prezbiterium. W latach 1890-1910 kościół wraz z wyposażeniem został poddany renowacji, wymieniono organy na nowe (1900 rok), w duże okna wstawiono witraże. Ponadto wybudowano niewielką kryptę i umieszczono w niej szczątki rodziny Jeżewskich. W 1957 roku wzmocniono więźbę dachową i wymieniono pokrycie dachu oraz uzupełniono ubytki w tynkach, a wokół kościoła założono betonową opaskę. W ramach trwających od początku lat 90. XX wieku prac renowacyjno-konserwatorskich przeprowadzono remont generalny (1993-1994), w tym m.in. renowację  witraży (1997-1999) wyposażenie kościoła (ołtarze, prospekt organowy) i polichromię. W dwuletnim projekcie pod nazwą. ,,Dziedzictwo kulturowe Województwa Kujawsko-Pomorskiego - wsparcie opieki nad zabytkami w latach 2013-2014”, przeznaczono dofinansowanie na prace konserwatorskie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013 oraz ze środków budżetu województwa na prace konserwatorskie balustrady chóru z końca XVII wieku, oraz rzeźb i obrazów.

Opis

Kościół usytuowany w północno-wschodniej części wsi, po zachodniej stronie drogi ze Zbrachlina do Gruczna, wolnostojący, w środkowej części niewielkiego cmentarza ogrodzonego ceglany murem. Po stronie południowej budynek plebani i zabudowania gospodarcze. Kościół barokowy, orientowany, wolnostojący, murowany z cegły na kamienno-ceglanym fundamencie. Korpus nawy i prezbiterium nakryty dachem siodłowym pokryty dachówką, dach prezbiterium przechodzący połacią nad zakrystię. Nad nawą od wschodu ośmioboczna sygnaturka z latarnią, zwieńczona baniastym hełmem, obita blachą. Nawa czteroprzęsłowa, z kruchtami od zachodu i południa, ze drewnianym stropem płaskim, zaokrąglonym po bokach. Pod wschodnią częścią nawy krypta, w kruchtach sufity. Węższe i niższe dwuprzęsłowe prezbiterium, zamknięte trójbocznie, nakryte sklepieniem kolebkowo-krzyżowym o łuku obniżonym, z zakrystią od północy. Nawę od prezbiterium oddziela tęcza zamknięta łukiem koszowym. Zewnętrzne narożniki zaakcentowane wydatnymi lizenami przechodzącymi ponad połać dachu w kwadratowe sterczyny zwieńczone kulą. Prezbiterium opięte szkarpami o jednym uskoku. W zwieńczeniu ścian prosty fryz i profilowany gzyms. Elewacje ceglane za wyjątkiem kruchty południowej gdzie otynkowany detal, zwieńczone otynkowanym fryzem opaskowym i profilowanym gzymsem koronującym. Otwory okienne i drzwiowe prostokątne zamknięte od góry łukiem koszowym w tynkowanych opaskach z kluczem, za wyjątkiem kruchty południowej. Elewacja zachodnia - fasada - trójosiowa, z parterową kruchtą na osi, zwieńczona szczytem dwustrefowym z okulusem i wnęką zamkniętą odcinkowo w strefie dolnej. W górnej strefie trójkątny szczyt flankowany sterczynami z kulami, zakończony nastawą w formie odcinka gzymsu, na którym trójkątny szczycik ze sterczynką i kulą. Szczyt ujęty w narożach korpusu wieżyczkami, w dolnej kondygnacji kwadratowymi, w górnej, ośmiobocznymi wydzielonej gzymsem. Wieżyczki zwieńczone baniastymi hełmami z latarniami, pokryte blachą miedzianą, z chorągiewkami i datami 1681. Kruchta ujęta w narożach szkarpami. Wejściem od północy zamknięte łukiem koszowym, nad nim owalne okno. Szczyt krucht trójkątny z okulusem, ujęty i zwieńczony sterczynami z kulami. Elewacja południowa korpusu - czteroosiowa, z otynkowaną prostokątną kruchtą na trzeciej osi od zachodu. Kruchta w elewacji południowej - jednoosiowa, z zaakcentowanym uskokiem szczycie, z otworem drzwiowym i półkoliście zamkniętą blendą. Szczyt nawy, powyżej kalenicy prezbiterium trójkątny z osiowo umieszczonym okulusem, poniżej którego plakietka z datą 1681. Szczyt ujęty uproszczonymi esownicami i flankowany sterczynami z kulami. Kościół otocza mur ceglany z 1681 roku, tynkowanym, z wnękami zamkniętymi półkoliście od wewnątrz i daszkiem krytym dachówką. Do wnętrza, wejście przez kruchtę w elewacji frontowej do zachodniej części nawy pod strefę drewnianego chóru muzycznego z prospektem organowym wspartego na czworobocznych filarach. Przy ścianie północnej schody na chór. Nawa otwarta w kierunku prezbiterium z łukiem tęczowym i profilowaną belką i umieszczonym na niej drewnianym krucyfiksem. W ścianie północnej prezbiterium wejście do zakrystii. Przy ścianie południowej  kręcone schody na jednoprzestrzenne piętro. Wnętrze z pierwotnym bogatym wyposażeniem w tym ołtarz główny i sześć ołtarzy bocznych.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Mirella Korzus, Pracownia Dokumentacji, Popularyzacji Zabytków i Dziedzictwa Narodowego, Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy, 19.12.2014 r.

Bibliografia

  • Karta ewidencyjna, Kościół klasztorny oo. Paulinów i parafialny pw. Nawiedzenia NM Panny ob. kościół parafialny pw. Nawiedzenia NM Panny, oprac. Jankowski A., 1998, Archiwum Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Bydgoszczy oraz Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie.
  • Arszyński M., Rejmanowski M., Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 2: Województwo bydgoskie, Warszawa 1972.
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. XI : Województwo bydgoskie, z. 15: Powiat świecki, Warszawa 1979.
  • Parucka K., Raczyńska-Mąkowska, Katalog zabytków województwa Bydgoskiego. Bydgoszcz 1997.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_BK.124935, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_BK.239290