XIX w. na terenie Polski. Budynek pałacu stanowi przykład twórczości architektonicznej Françoisa Arveuf.

Historia

W 1. poł. XIX w. Teresin został własnością rodziny Epsteinów, która była jedną najbogatszych rodzin bankierskich w Królestwie Polskim. Pierwszy pałac został tutaj zbudowany prawdopodobnie ok. 1848 r. przez Adama Adolfa Loewego dla Hermana Epsteina, warszawskiego bankiera i pioniera przemysłu cukrowniczego. W tym samym czasie założono również park. Niewiele jednak wiadomo o samym pałacu, poza tym, że w 3 ćw. XIX w. do pałacu dostawiono oficynę, którą połączono z budynkiem głównym krytą, arkadową galerią.

Syn Hermana, Mieczysław, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli finansjery warszawskiej, postanowił wznieść w Teresinie nową, imponującą rezydencję. Architektem nowego pałacu został przybyły z Francji architekt François Arveuf. Budynek wzniesiono w l. 1896-99. Arveuf z poprzedniego pałacu zaprojektowanego przez Loewego wykorzystał tylko sklepione piwnice oraz pozostawił oficynę i prowadzącą do niej galerię, której forma została ostatecznie ukształtowana prawdopodobnie przez Leandra Marconiego ok. 1900 roku. W 1909 r. Mieczysław Epstein sprzedał Teresin księciu Władysławowi Druckiemu-Lubeckiemu. Nowy właściciel niedługo cieszył się posiadłością, gdyż w kwietniu 1913 r. został zamordowany. Jego postrzelone ciało znaleziono na terenie parku. O morderstwo oskarżono powinowatego ofiary, barona Jana Bispinga von Gallen, którego po kilkunastoletnim procesie ostatecznie uniewinniono. Majątek w Teresinie na mocy testamentu ojca odziedziczył Jan Drucki-Lubecki. Nowy dziedzic dokonał parcelacji gruntów i kilkanaście hektarów ziemi ofiarował o. Maksymilianowi Kolbemu pod budowę Niepokalanowa.

We wrześniu 1939 r., tuż po wybuchu II wojny światowej, nowym administratorem majątku został miejscowy ziemianin, a książę Jan Drucki-Lubecki wyjechał z Polski do USA. Obiekt szczęśliwie przetrwał działania wojenne, gdyż służył oficerom Luftwaffe za miejsce wypoczynku, polowań i nieformalnych spotkań.

Po 1945 r. majątek został upaństwowiony i umieszczono w nim ośrodek szkoleniowy Centralnego Związku Spółdzielni Rolniczych. W 1993 r. instytucję przekształcono w Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Po gruntownym remoncie i odrestaurowaniu pełni do dzisiaj funkcję ośrodka szkoleniowo-rehabilitacyjnego KRUS.

Opis

Pałac położony jest w pd.-zach. części Teresina, znajdującego się ok. 55 km od Warszawy. Obiekt otoczony jest parkiem krajobrazowym ze stawem. Bezpośrednio do pałacu przylega kryta galeria z oficyną kuchenną.

Pałac jest murowany z cegły, otynkowany, o boniowanych narożach z dość nieregularną bryłą, w części piętrową lub dwupiętrową oraz mieszkalnym poddaszem. Całość przykryta jest mansardowym, blaszanym dachem o połaciach urozmaiconych lukarnami. Obiekt wzniesiono na rzucie prostokąta z elewacją frontową od zachodu. Do pałacu prowadzi podjazd na planie podkowy. Nieznacznie wysunięta środkowa oś fasady tworzy ryzalit wraz z czterokolumnowym portykiem podtrzymujący balkon pierwszego piętra. W partii dachu znajduje się niski belwederek z oknem mansardowym. Od wschodu, w elewacji ogrodowej znajduje się płytki, trójosiowy ryzalit, w którym na poziomie poddasza znajduje się facjata zwieńczona attyką tralkową. Najbardziej urozmaicona jest jednak elewacja południowa z dwiema trójkondygnacyjnymi wieżami na planie kwadratu nakrytymi późnobarokowymi hełmami. Pomiędzy wieżami znajduje się wysunięty przed nie półowalny portyk podtrzymujący balkon pierwszego piętra. Portyki z tarasami znajdują się również z dwóch stron wież. Od północy korpus pałacu poprzedzony jest parterową, przeszkloną dobudówką na całej swojej szerokości z kopułami nad skrajnymi przęsłami. Przed nią dwustronny bieg schodów z figurami leżących lwów. Dodatkowo z przybudówki wychodzi w kierunku zachodnim galeria na niskich arkadach, prowadząca do oficyny kuchennej. Wszystkie elewacje są bogato dekorowane za pomocą boniowanych cokołów i narożników, profilowanych opraw okiennych z naczółkami i plastycznych opracowań głowic pilastrów.

Wnętrze pałacu w wyniku wielokrotnych remontów i przekształceń zostało w znacznej części zmienione. Zachował się hall z klatką schodową pokrytą boazerią dębową oraz dwukondygnacyjna sala balowa z galerią na wysokości pierwszego piętra i świetlikiem w dachu. W tej najbardziej reprezentacyjnej sali znajduje się również drewniany kominek łączący się z boazerią, w którą wkomponowano martwą naturę pochodząca prawdopodobnie z warsztatu francuskiego z przełomu XVII-XVIII wieku. Po lewej stronie hallu znajduje się jeszcze jedno zachowane pomieszczenie z sztukatorskim fryzem przedstawiającym amorki, opatrzonym sygnaturą Stanisława Romana Lewandowskiego i datą 1899.

Oficyna kuchenna znajduje się na wschód od pałacu. Jest to ceglany, otynkowany budynek, parterowy z wysokim poddaszem i piwnicami sklepionymi kolebkowo z lunetami. Wzniesiona jest na planie prostokąta z ryzalitem i przybudówką. Nakryta jest dachem dwuspadowym z szerokimi okapami. Elewacje pozbawione są dekoracji z wyjątkiem opasek z kluczami nad oknami.

Galeria łącznikowa o długości ok. 32 m, na arkadach, przykryta jest daszkiem na słupach z ośmiobocznym murowanym pawilonem pośrodku biegu. Przestrzeń przed frontowym portykiem zamknięta jest ośmioma kolumnami ustawionymi w półkole.

Obiekt dostępny.

Oprac. Bartłomiej Modrzewski, NID OTW, 28-07-2017 r.