Krótki opis

Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach znajduje się na Nizinie Śląskiej w południowej Polsce, w jednym z europejskich regionów metalurgicznych o wieloletniej historii. Dysponuje monumentalnym systemem gospodarowania wodami podziemnymi, który jest świadectwem 300 lat niezwykle kreatywnego rozwoju inżynierii hydraulicznej.

System wydobycia oraz gospodarowania wodami podziemnymi został zbudowany na płaskim terenie, trudnym pod względem technicznym, na łagodnie pofałdowanym płaskowyżu, na wysokości 270-300 m n.p.m.; różnica pomiędzy najwyższym a najniższym punktem wynosi mniej niż 50 m. Jest to o tyle niespotykane, że większość złóż metalonośnych w Europie znajduje się na terenach górzystych, co miało ogromny wpływ szczególnie na rozwój technologii odwadniania. System podziemny w Tarnowskich Górach przyjmował do trzech razy większy napływ wód, w porównaniu z innymi dużymi kopalniami rud metali w Europie w tamtym czasie, i ostatecznie objął zlewnię ponad 50 km głównych sztolni odwadniających oraz 150 km drugorzędnych sztolni odwadniających, tuneli transportowych, szybów i obszarów wydobycia. Zachowana do dziś sieć jest uzupełniona materialnymi pozostałościami głównej infrastruktury gospodarowania wodami, zarówno naziemnymi, jak i podziemnymi, wraz z bezpośrednio połączonymi obiektami powierzchniowymi, które obejmują istotne elementy krajobrazu górniczego. 

System zaopatrzenia w wodę był zaplanowany, zintegrowany i zarządzany jako część ówczesnego podziemnego systemu wydobycia rud metali, ilustrując jak w zachowanym i w pełni dostępnym środowisku górniczym, tworzono nowoczesne systemy gospodarowania wodami oparte na pompie parowej z wykorzystaniem technologii górniczej.  

Integralne i wzajemnie korzystne powiązanie wydobycia minerałów, odwadniania kopalni i zaopatrzenia w wodę, stworzone i rozwinięte we wczesnym okresie, przez tych samych właścicieli, powoduje, że Tarnowskie Góry są wyjątkowe. 

Kryterium (i): System gospodarowania wodami stanowi wyjątkowe świadectwo wybitnej ludzkiej kreatywności technicznej oraz jej praktycznego zastosowania. Jest to arcydzieło podziemnej inżynierii  hydraulicznej z okresu od połowy XVI w. do końca XIX w. Jego rozległy system podziemny reprezentuje szczyt umiejętności na skalę europejską w zakresie takiej technologii odwadniania w czasie, gdy inżynieria górnicza zapewniała zaplecze techniczne dla rozwoju pierwszych na świecie wielkoskalowych, publicznych systemów wodociągowych opartych na silnikach parowych pompujących wodę gruntową. 

Kryterium (ii): System gospodarowania wodami stanowi wyjątkowy przykład wymiany technologii, pomysłów i wiedzy specjalistycznej w zakresie górnictwa podziemnego i publicznego systemu zaopatrzenia w wodę pomiędzy głównymi ośrodkami górniczymi i przemysłowymi w Saksonii, Czechach, Węgrzech, Wielkiej Brytanii i Polsce. Doprowadziło to do stworzenia efektywnej podziemnej sieci odwadniania kopalni, opartej na swobodnym przepływie grawitacyjnym wraz ze zintegrowanym systemem pompowania wody, który rozprowadzał wodę pitną i przemysłową dla całego regionu. To techniczne osiągnięcie, wspomagane przez szczególne cechy naturalne terenu,  stworzyło główny punkt (hotspot) rozwoju przemysłu na Śląsku. System nadal działa zasadniczo w taki sam sposób, jak wtedy, gdy go pierwotnie zaprojektowano, dostarczając wodę pitną mieszkańcom Tarnowskich Gór; schemat działania został opracowany ponad dwieście lat temu, ale zostałby uznany za odpowiedni nawet w dzisiejszych czasach. 

Kryterium (iv): System gospodarowania wodami jest stabilnym systemem technicznym łączącym funkcje wydobycia rud metali i gospodarowania wodami, wyróżniającym się istotnym udziałem w produkcji ołowiu i cynku, który zaspokajał ówczesne międzynarodowe zapotrzebowanie na surowce dla celów metalurgicznych i budowlanych oraz systemem wodnym. System w pełni grawitacyjnie odwadniał kopalnię i zaspokajał zapotrzebowanie na wodę najbardziej uprzemysłowionego i zurbanizowanego regionu w Polsce i jednego z największych w Europie.

Strona UNESCO WHC