zespół klasztorny/eremicki, st. 28 - Zabytek.pl
zespół klasztorny/eremicki, st. 28
Adres
Tarnowo Pałuckie
Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. wągrowiecki, gm. Wągrowiec
Historia
Ślady osadnictwa pradziejowego: z okresu neolitu, ludności kultury łużyckiej, z okresu wpływów rzymskich. Relikty grodu plemiennego z IX wieku, grodu pierwszych Piastów, relikty romańskiej rotundy z około poł. XI w. Klasztor cysterski istniał z kilku od połowy XII w. do poł. XIV w. Informacje o klasztorze w Łeknie zapisane są w „kronice wągrowieckiej” z 1 ćwierci XVII w., przy okazji translokacji klasztoru cystersów z Łekna do Wągrowca pod koniec XIV w. W 1842 r. Edward Raczyński w „Wspomnieniach Wielkopolski” także pisze o istnieniu klasztoru. Archeologiczne zainteresowanie pozostałościami zespołu datuje się co najmniej od 1950 r. Józef Kostrzewski i Zdzisław Rajewski w trakcie przeprowadzonej lustracji odnotowali ruiny klasztoru.
Teren stanowiska od co najmniej XIX w. zwany „Klasztorkiem”.
Usytuowanie i opis
Zespół osadniczo-architektoniczny nazywany „Klasztorkiem” położony jest na półwyspie, na zachodnim brzegu jeziora Łekneńskiego, 1,3 km na płn od Tarnowa Pałuckiego, w rynnie polodowcowej jezior: Łekneńskiego-Bracholińskiego Dużego (Rgielskiego)-Bracholińskiego Małego (Rgielskiego Południowego). Administracyjnie znajduje się na gruntach Tarnowa Pałuckiego. W literaturze od lat 50. XX w. funkcjonuje jako Łekno.
Gród z rotundą – Łekno stan. 3, klasztorem i osadą przyklasztorną – Łekno stan. 4 zajmowały obszar o pow. ok. 4 ha. Osada początkowo przylegała do grodu a następnie do klasztoru. Pierwotnie teren zespołu oddzielała od lądu niewielka zatoka. Stałe połączenie z lądem istniało od strony Tarnowa Podgórnego.
Stan i wyniki badań
Badania powierzchniowe zostały przeprowadzone w 1975 i 1986 r. W 1976 r. badania sondażowe. W latach 1982-1987 interdyscyplinarne badania wykopaliskowe. Odkryto wówczas ślady osadnictwa ludności kultury łużyckiej, relikty wczesnośredniowiecznego grodu, pozostałości romańskiej rotundy, relikty budowli z dwóch faz budowy cysterskiego kościoła klasztornego, wielowarstwowe rzędowe cmentarzysko szkieletowe, późnogotycki obiekt sakralny, fragmenty fundamentów bliżej nieokreślonych budowli, przylegających od północy do kościoła klasztornego. Odtworzono wymiary rotundy, która łącznie z apsydą miała ok. 12 m długości; średnicy zewnętrznej nawy – ok. 9 m, średnicy wewnętrznej – 6,8 m; średnicy zewnętrznej apsydy – 5,6 m, wewnętrznej – 3,6 m. Datowana jest na 1120 r. Pierwszy kościół klasztorny posadowiono na wałach, majdanie i wnętrzu północno wschodniej i północno środkowej części grodu. Kościół był jednonawowy zbudowany na planie prostokąta, z wydzielonym prezbiterium i eliptyczną apsydą. Przebudowywany w 1 poł. XIII w., remontowany na początku XIV w. Po translokacji klasztoru na miejscu dawnego kościoła klasztornego zbudowano około poł. XV w. kaplicę cmentarną działającą do początku XVI w.
Obiekt dostępny dla zwiedzających.
Opr. Marek Wróbel, OT NID Poznań, PT Trzebiny, 31.08.2018 r.
Rodzaj: architektura sakralna
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_30_AR.40451, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_AR.3275914,PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_AR.327649