Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dwór obronny - Zabytek.pl

dwór obronny


dwór poł. XVI w. Szymbark

Adres
Szymbark

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. gorlicki, gm. Gorlice

Dwór jest jednym z najciekawszych i najcenniejszych renesansowych polskich budowli obronno-rezydencjonalnych o znacznych walorach architektonicznych i krajobrazowych. Zabytek należy do najlepiej zachowanych dworów obronnych formą nawiązujących do podobnych kaszteli wznoszonych w XVI i 1. połowie XVII w. na terenie Spisza i Węgier (np. Frydman ok. 1600 czy Betlenowce z XVII w.). Wskazywane jest też wzorowanie się w obiekcie na architekturze XV-wiecznej willi włoskiej lub włoskich XIV i XV-wiecznych warowni z czterema narożnymi wieżami obronnymi (castello delle quattro terra).

Historia

Wieś Szymbark założona została prawdopodobnie w XIII w. Od 1359 r. do 1755 r. miejscowość należała do rodu Gładyszów, właścicieli ogromnego dominium gospodarczego nad rzeką Ropą, którego centrum znajdowało się w Szymbarku. W latach 1530-1550, Gładyszowie zbudowali we wsi późnogotycki dwór obronny, w okresie od 1585-1590 przekształcony w renesansową rezydencję. Na początku XVII w. nadbudowano attykę, a ściany budowli wzmocniono przyporami. W 1657 r. dwór został zniszczony przez wojska księcia siedmiogrodzkiego, Rakoczego. W 2. połowie XVIII stulecia Szymbark z dworem należał do rodzin Siedleckich, którzy próbowali odbudować obiekt, ale tych zamiarów nie udało się zrealizować. Na początku XIX w. w sąsiedztwie kasztelu wybudowano drewniany dworek, w którym zamieszkiwali kolejni właściciele wsi, a w nieużytkowanym i zrujnowanym dworze ok. połowy XIX w. umieszczono gorzelnię dworską i magazyn. W 1945 r. dobra szymbarskie zostały rozparcelowane, a kasztel stał się własnością Skarbu Państwa. W latach 1949-1958 w zrujnowanej budowli rozpoczęto prace zabezpieczające m.in. wybudowano kamienny mur oporowy, usunięto przypory i wewnętrzne ścianki działowe wprowadzone wtórnie w XVII w., oczyszczono wnętrza z gruzu, wymieniono więźbę dachową, dach pokryto blachą ocynkowaną oraz zburzono drewniany dworek i część dworskich zabudowań gospodarczych. W końcu lat 70. XX w. kasztel z otoczeniem przekazany został w użytkowanie Muzeum Okręgowemu w Nowym Sączu. Prace remontowo-konserwatorskie kontynuowano w latach 1973 - 1987. Odtworzono m.in. bryłę budowli z dekoracją elewacji, przywrócono renesansowe podziały we wnętrzu zabytku, wykonano nowe schody, zakonserwowano kamieniarkę okienną i drzwiową, zrekonstruowano attykę, zainstalowano sieć grzewczą. Ze względów finansowych kompleksowa renowacja zabytku została ukończona dopiero w latach 2007-2010 dzięki pozyskaniu środków z Unii Europejskiej i z budżetu Województwa Małopolskiego. Zabytek wraz z przystosowaną na cele wystawiennicze dawną stajnią dworską i drewnianym dworkiem mieszczańskim z lat 20. XX w. przeniesionym do Szymbarku z Gorlic w 1974 r., tworzy miejscowy oddział Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach.

Opis

Dwór położony jest w środkowej części wsi, po południowej stronie drogi Nowy Sącz-Gorlice. Usytuowany został na wysokiej skarpie nad rzeką Ropą, w sąsiedztwie Skansenu Wsi Pogórzańskiej. Kasztel murowany z kamienia łamanego, potynkowany, piętrowy, podpiwniczony, nakryty dachem pogrążonym. Zbudowany został na planie prostokąta z czterema kwadratowymi alkierzami w narożnikach, z nadwieszonymi wykuszami. Elewacje zwieńczone okazałymi attykami złożonymi z fryzów arkadkowych, ożywionych sgraffitową dekoracją ornamentalną i profilowanymi sterczynami. Wnętrze jest częściowo przekształcone. Kondygnację podziemną zajmują dwie obszerne, sklepione kolebkowo, piwnice. Na parterze znajdują się dwa niewielkie pomieszczenia, sklepione kolebkowo z lunetami, rozdzielone sienią, a na piętrze jedno duża sala reprezentacyjna. W alkierzach zachowały się kominek i piec, ślady barokowych malowideł ściennych z początku XVIII w. i renesansowe portale. W kasztelu mieści się obecnie muzeum oraz ośrodek konferencyjno-wystawienniczy, który będzie m.in. promować walory kulturowo-turystyczne Małopolski oraz prezentować wielokulturowe tradycje Ziemi Gorlickiej.

Zabytek dostępny wewnątrz w godzinach otwarcia muzeum i ośrodka konferencyjno-wystawienniczego.

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 22.09.2014 r.

Rodzaj: dwór

Styl architektoniczny: renesansowy

Materiał budowy:  kamienne

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.192894, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.360203