Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół kościoła parafialnego pw. św. Józefa - Zabytek.pl

zespół kościoła parafialnego pw. św. Józefa


kościół 1808 - 1809 Szpetal Górny

Adres
Szpetal Górny, Włocławska 55

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. włocławski, gm. Fabianki

Jeden z nielicznych na tym terenie przykład budowli w stylu klasycystycznym, inspirowany wzorcami z centralnej Polski.

Za autora projektu przyjmuje się uznanego warszawskiego architekta - Hilarego Szpilowskiego.

Historia

Nazwa wsi pochodzi od szpitala św. Gotarda, ufundowanego przez wojewodę łęczyckiego - Boguszędla dla cystersów z Lubiąża. Po dwukrotnym zniszczeniu przez Prusów został opuszczony przez cystersów lubiąskich i przeszedł pod zarząd klasztoru w Byszewie. Od II połowy XIV w. była to wieś rycerska. W 1695 r. nabył ją kasztelan dobrzyński Kazimierz Pobób Rutkowski i w posianiu rodu Rutkowskich pozostała aż do wybuchu II wojny światowej. Szpetel podzielony jest na dwie wsie: górny i dolny (miejsce pierwotnego osadnictwa i szpitala).

Parafia p.w. św. Józefa była erygowana w Szpetlu Dolnym przed 1321roku. Istniały tam kościoły drewniane z 1690 r i 1743 r. Ostatnią świątynię spalono na początku XIX wieku. Po tych wydarzeniach w 1816r. przeniesiono parafię do Szpetla Górnego do nowo wybudowanego kościoła - kaplicy. Kościół p.w. św. Józefa wzniesiono w 1809r., wykorzystując majątek fundacji dziedzica tych ziem, Mariana Rutkowskiego. Bardzo prawdopodobne, że autorem projektu był Hilary Szpilowski, ceniony architekt Królestwa Polskiego. Konsekracja kościoła odbyła się 1818 roku. Kostnicę i ogrodzenia wzniesiono już po budowie kościoła, jednak nie później niż w 1815roku.

W 1945 r. kościół został spalony, jednak już 1946 r. odbudowano obiekt. Ponowna konsekracja odbyła się 1947 r. przez bp Karola Radońskiego.

Opis

Zespół kościoła p.w. św. Józefa wraz z kostnicą i ogrodzeniem usytuowany jest w luźnej zabudowie wiejskiej przy drodze prowadzącej do Włocławka. Fasadę ustawiono w kierunku wschodnim na wprost osi założenia parku dworskiego, znajdującego się po drugiej stronie jezdni. Kościół jest salowy, zamykający prezbiterium trzema ścianami ośmioboku. W centralnej części znajduje się wydzielona cześć ołtarzowa, z zakrystią po jednej, i składzikiem po drugiej stronie. Wokół kościoła, poniżej okien, biegnie gzyms opaskowy. Okna elewacji bocznych, a także prezbiterium, mają kształt wydłużonych łuków. Najbardziej dekoracyjną częścią świątyni jest parawanowa fasada, kryjąca wieżę i dwa boczne aneksy. Część centralna nieco występuje przed lico, tworząc pozorny portyk. Zamknięto go dwiema parami pilastrów, dźwigającymi belkowanie oraz gzymsowanym przyczółkiem, w którym znalazło się „oko opatrzności”. Na głównej osi pomiędzy pilastrami ulokowano otwór wejściowy wieńczący gzyms, powyżej miejsce na tablicę inskrypcyjną, a także półkoliste okno. Część centralną kościoła, w tle przyczółka, wieńczy pozorna attyka ozdobiona gzymsem, z obu stron zamykająca się schodkowymi półszczytami. Ponad nią góruje kondygnacja wieży, z pilastrami zdobiącymi naroża. Na osi wieży znalazły się symetryczne, prostokątne okna, opięte bocznymi pilastrami. Wieżę wieńczy gzyms, kształtem przypominający dolne części fasady. Wnętrze, kryte płaskim stropem, podzielono na cztery przęsła poprzez filary dźwigające gzyms, który obiega całą świątynię. Prezbiterium wydzielono dzięki parawanowej ścianie, sięgającej do 2/3 wysokości wnętrza. Kostnicę ustawiono pod kątem do pł.-wsch. części kościoła. Część ta ma niewielkie rozmiary, usytuowana jest na planie prostokąta. Ponadto ozdobiono ją gzymsem, biegnącym wokół budynku oraz dekoracyjnym, schodkowym szczytem. Na osi fasady kościoła widnieje brama, utworzona z czterech murowanych filarów. Zwieńczono je dekoracyjnym gzymsem i namiotowymi daszkami.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Michał Horbowicz, OT NID w Toruniu, 26-11-2015 r.