Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

budynek główny - Zabytek.pl

Adres
Szczecin, Dworcowa 20

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. Szczecin, gm. Szczecin

Najstarszy zachowany na terenie Polski i jeden z najstarszych zachowanych w ogóle zespół zabudowy pocztowej XIX wieku z terenu dawnej Rzeszy Niemieckiej, jednorodny stylowo (neorenesans niemiecki), choć rozbudowywany i przebudowywany od czasu wzniesienia (1872) przez kolejnych 125 lat reprezentuje nurt tzw.

pocztowej architektury stephanowskiej [Heinrich Stephan (1831-1897) reformator poczty niemieckiej, założyciel światowego związku poczt Weltpostverein].

Historia

W 1849 roku powołano 41 dyrekcji poczt niemieckich, jedna z nich mieściła się w Szczecinie; miasto zamknięte wtedy dziełami twierdzy (do 1873 roku) nie miało wolnych terenów; negocjacje z komendantem twierdzy w tej sprawie rozpoczęły się od 1851 roku, ostatecznie teren pod zabudowę przekazano dopiero na początku 1872 roku. Pierwszy projekt budynku dyrekcji poczty został opracowany w 1871 roku przez architekta Carla Schwatlo [1831-1884] - pierwszego projektanta Biura Budowlanego Generalnego Urzędu Pocztowego w Berlinie, później zmieniony i rozszerzony w 1872 roku przez architekta szczecińskiego Karla Friedricha Endella [1843-1891]; Realizacja pierwszego etapu, który dotyczył dwuskrzydłowego budynku o zróżnicowanej ilości kondygnacji, o ściętym narożniku, zaakcentowanym ryzalitem zakończona została w roku 1874. Wraz z rozwojem poczty następowały kolejne rozbudowy, modernizacje obiektu. W latach 1877-1878 przeprowadzono pierwszą rozbudowę dotyczącą aranżacji wnętrz i nadbudowy nad skrzydłem zachodnim wg projektu autorstwa pocztowego radcy budowlanego Wolffa, który był również autorem kolejnych inwestycji. W latach 1886-1887 nastąpiła największa rozbudowa zespołu pocztowego między innymi o kolejne obiekty, rozbudowę istniejących i aranżację dziedzińca i ogrodu. Kolejne etapy budowy dotyczyły: centrali telefonicznej, stacji telegraficznej, nadbudów, przebudów obiektów istniejących, wielokrotnych zmian aranżacji i wyposażenia wnętrz, montażu nowych instalacji. W roku 1938 dokonano pierwszego chemicznego czyszczenia elewacji. Po roku 1945 zespół przechodził liczne kolejne adaptacje wnętrz - w latach 1988-1989 powtórnie czyszczono elewację, w latach 1993-1995 przeprowadzono kompleksowe prace renowacyjne i modernizacyjne. Obiekt uhonorowany nagrodą II stopnia w XX edycji Konkursu Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Generalnego Konserwatora Zabytków dla najlepszego użytkownika obiektu zabytkowego.

Opis

Zespół pocztowy znajduje się w części lewobrzeżnej Szczecina, na granicy dzielnic Starego i Nowego Miasta; zajmuje cały kwartał zabudowy ograniczony ulicami: Dworcową, Nową, Nabrzeże Wieleckie. Reprezentuje tzw. styl stephanowskiej architektury pocztowej 3 ćwierci XIX wieku o cechach neorenesansowych. Pierwotną zasadą zagospodarowania posesji było założenie polegające na wzniesieniu budynku głównego, mieszczącego urząd pocztowy, część administracyjną - dyrekcję okręgu poczty oraz mieszkania dla wyższego personelu wraz z dobudowanym do niego osobnym budynkiem paczkarni. Integralną częścią obu połączonych z sobą budynków był dziedziniec, dostosowany kształtem i wielkością do niezbędnej ilości wozów pocztowych i obsługujących je koni. Poszerzanie działki sprzyjało kolejnym rozbudowom obiektu głównego, co polepszało nie tylko komfort pracy, ale sprawiało, że mieściła się w nim większa liczba pracowników i z czasem nowe wydziały, takie jak telegraf czy telefonia. Stopniowo zespół stajni i wozowni zmieniał proporcje na rzecz zaplecza dla transportu rowerowego i samochodowego. Dzisiejszy obraz zespołu odczytywany w pierwszym kontakcie jako czteroskrzydłowy, faktycznie składa się z dwóch osobnych dwuskrzydłowych kompleksów, wtórnie połączonych w jednym miejscu zamkniętym przejazdem bramnym. Trzy i pół kondygnacyjne skrzydła połączonych budynków tzw. głównego i paczkarni , w części ryzalitu głównego podniesione do czterech pełnych kondygnacji, zamykają w szczytach półokrągłe ryzality. Przeciwległy wejściu głównemu narożnik budynków tzw. nowej paczkarni i starej wozowni ze stajnią są obiektami niższymi - dwukondygnacyjnymi. Powoduje to, że zespół obserwowany z kierunków najbardziej eksponowanych - północnego i zachodniego stanowi masywną bryłę zabudowy, a od stron południowej i wschodniej - kompozycję dynamicznie piętrzących się brył, zróżnicowanych pod względem wielkości, wysokości, rodzajów dachów, również z uwagi na pojawiające się liczne formy tympanonów w szczytach i okrągłe wieże.

Osią organizującą funkcję i kompozycję wnętrz obiektu głównego oraz najważniejszej, ogólnodostępnej sali obsługi klienta jest dwusieczna kąta zawartego między skrzydłami tego budynku. Na osi tej umieszczono, od wejścia głównego, system przedsionków w formie wydłużonego hallu , prowadzących do sali głównej obsługi, posiadającej rzut nieregularnego sześcioboku i przykrytej systemem przeszklonych stropów, wspartych w dolnej, dwukondygnacyjnej części, na dwóch smukłych żeliwnych kolumnach.

Opracowanie elewacji zespołu wykonane zostało z nietynkowanej czerwonej cegły ceramicznej z wykorzystaniem licznych kształtek ceramicznych (do dekoracji obramień otworów okiennych, drzwiowych, gzymsów podokiennych oraz koronujących), terakotowych plakiet, wypełniających płyciny psedoryzalitow oraz terakotowych detali wieńczących tympanony nad tymi ryzalitami i ryzalitem wejściowym. Poza dominującym czerwonym ceramicznym detalem, powyżej kamiennych cokołów na elewacji najstarszych części budynku głównego znajdują się charakterystyczne obramienia wykonane z błękitnej glazurowanej cegły, podkreślające propozycje poszczególnych segmentów. Rozwiązanie to wprost nawiązuje do zastosowanego przez K.Fr. Schinkla w gmachu berlińskiej Bauakademie. Zespół został wzniesiony jako murowany - ceglano - kamienny (z wykorzystaniem piaskowca i granitu jedynie w częściach cokołowych), nietynkowany, o bogatym ceramicznym, indywidualnie projektowanym detalu architektonicznym fasad, uzupełnionym detalami rzeźbiarskimi terakotowymi i wykonanymi w piaskowcu; wzniesiony na fundamentach rusztowych, opartych na ponad 1000 drewnianych pali, wbitych na głębokość ok. 11 metrów; reprezentacyjne, jednoprzestrzenne, dwukondygnacyjne wnętrze publiczne przykryte jest dwupoziomowym systemem doświetleń górnych; o oryginalnym, zachowanym w dużej części - bogatym wystroju architektonicznym (żeliwne konstrukcje podpór i świetlików). Poza tym zachowane w dużej części stolarka okienna i drzwiowa, ceramika podłogowa, balustrady klatek schodowych; w częściach niepublicznych zachowany z znacznym stopniu oryginalny układ funkcjonalny oraz częściowo wystrój wnętrz.

Obiekt dostępny w części publicznej w godzinach pracy urzędu pocztowego.

Oprac. Beata Makowska OT NID Szczecin, 27.11.2014 r.

Rodzaj: 

Styl architektoniczny: eklektyczny

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.119062, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.431066