Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół ewangelicki pw. Krzyża Świętego, ob. rzymskokatolicki parafialny pw. Świetej Rodziny - Zabytek.pl

kościół ewangelicki pw. Krzyża Świętego, ob. rzymskokatolicki parafialny pw. Świetej Rodziny


kościół 1929 - 1931 Szczecin

Adres
Szczecin, Królowej Korony Polskiej 28e

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. Szczecin, gm. Szczecin

Kościół stanowi interesujący przykład modernizmu w architekturze sakralnej - jest obok kościoła św.

Andrzeja Boboli przy ul. Pocztowej - jedną z dwóch zachowanych w Szczecinie świątyń projektu znanego architekta Adolfa Thesmachera

Historia

Kościół wzniesiony został w latach 1929-1931 jako parafialny ewangelicki dla mieszkańców willowej dzielnicy Westend, rozciągającej się wzdłuż obecnej alei Wojska Polskiego. Przed 1945 r. nosił wezwanie Św. Krzyża (niem. „Kreuzkirche”). Grunt pod budowę kościoła zakupiony został w 1927 r. Projekt nowej świątyni sporządził Adolf Thesmacher. Budowę rozpoczęto 23 kwietnia 1929 r., ukończono 29 listopada 1931 r. Wnętrze kościoła miało pierwotnie ascetyczny charakter - w oświetlonym z góry prezbiterium ustawiony był tylko duży krzyż. Z nawą świątyni łączyło się wnętrze sali teatralnej - co było nowatorskim pomysłem, nie mającym dotychczas swych precedensów. W apsydzie przedsionka kościoła urządzono miejsce pamięci o poległych podczas I wojny światowej - do treści tych nawiązywały również nie istniejące dziś witraże. W ciągu kilku lat od ukończenia kościoła, do 1936 r. powstały dalsze budynki - dom gminy, dom pastora, stacja sióstr diakonisek, pomieszczenia dla konfirmantów i inne. 22 lipca 1945 r. kościół został przejęty przez katolików i poświęcony pod obecnym wezwaniem. W okresie powojennym pełnił ważną funkcję w życiu religijnym Szczecina. Odbywały się tu ważne uroczystości, często z udziałem biskupa gorzowskiego, który przy kościele p.w. św. Rodziny miał swą rezydencję na czas pobytu w stolicy Pomorza Zachodniego. W połowie lat 50. XX w. wykonano nowy wystrój prezbiterium, ustawiając tam kamienną mensę ołtarzową i figurę Matki Boskiej, zaprojektowana przez architekta Stanisława Raciborskiego.

Opis

Kościół położony jest w północno-zachodniej, willowej dzielnicy Szczecina, zwanej przed 1945 r. Westendem, a obecnie Łęknem. Usytuowany jest wśród innych budynków zespołu, po południowo-wschodniej stronie ulicy Królowej Korony Polskiej, biegnącej prostopadle do alei Wojska Polskiego, która stanowi główną arterię dzielnicy. Zwrócony apsydą ołtarzową na północny wschód, tworzy od strony południowo-wschodniej zamknięcie placu przykościelnego, który od północnego wschodu i północnego zachodu zamykają dwa prostopadłe do siebie skrzydła zabudowań parafialnych, przylegających do apsydy ołtarzowej. Od południowego zachodu do masywu wieżowego przylega atrium wydzielone murem z arkadowymi prześwitami, zaś od południowego wschodu z kościołem łączy się skrzydło zabudowań, mieszczących m.in. salę teatralną.

Modernistyczny kościół, założony na rzucie prostokąta, jest budowlą jednonawową z półkolistą apsydą od północnego wschodu i nieco szerszym od korpusu nawowego masywem wieżowym od południowego zachodu, którego oś akcentuje niewielka apsyda wychodząca w stronę atrium.

Zwartą i klarownie zakomponowaną bryłę kościoła tworzą prostopadłościenny korpus nawowy z apsydą w formie połowy walca oraz usytuowany poprzecznie do korpusu, wysoki masyw wieżowy, zwieńczony krzyżem, podobnie jak walcowata latarnia nad apsydą. Kościół nakryty jest niskimi, niemal płaskimi dachami dwuspadowymi, podobnie jak niższe od niego przylegające bezpośrednio z obu stron jednopiętrowe zabudowania (z wyjątkiem skrzydła od strony ulicy, nakrytego dachem dwuspadowym).

Kościół wzniesiony został z cegły na zaprawie cementowej, z użyciem konstrukcji żelbetowej, dźwigającej stropy. Elewacje oblicowane są cegłą klinkierową, dachy - pokryte papą. Podziały surowych, ascetycznie opracowanych elewacji ograniczają się głównie do wąskich, półkoliście zamkniętych okien, ujętych wypukłymi obramieniami. Rolę fasady pełni najbardziej eksponowana, zwrócona w stronę dziedzińca, boczna elewacja północno-zachodnia. W partii korpusu nawowego jest ona podzielona poziomym uskokiem na dwie strefy - dolną, wyższą, przeprutą wysokimi, pojedynczymi otworami i górną, niższą, o podziałach utworzonych przez pięć triad nieco niższych okien. Główne wejście do kościoła znajduje się w bocznej elewacji wieży, rozczłonkowanej dwoma wysokimi otworami arkad, zamkniętymi łukiem parabolicznym. Powyżej wnęk umieszczono tarczę zegarową. Wychodząca w stronę atrium, południowo-zachodnia elewacja potężnego masywu wieżowego przepruta jest przy narożniku od strony dziedzińca jeszcze jedną wysoką arkadą, a pośrodku wielkim okulusem, powyżej którego rozmieszczono rząd podłużnych okienek. Analogiczne okienka powtórzone zostały w południowo-wschodniej elewacji bocznej. Wnętrze nawy podzielone zostało łukami parabolicznymi na pięć wąskich, poprzecznych przęseł, połączonych poziomą belką, poniżej i powyżej której rozmieszczono doświetlające nawę okna. Prezbiterium ma kształt oświetlonej z góry połowy rotundy o silnych pionowych podziałach ścian. Południowo-wschodnia ściana nawy na szerokości trzech pierwszych przęseł od strony prezbiterium otwarta jest rozsuwanymi drzwiami na wnętrze sali teatralnej. Nad kruchtą wejściową znajduje się empora muzyczna o wysuniętej naprzód, trójkątnej w rzucie części środkowej. Powyżej empory ażurowa ścianka o wąskich, wertykalnych podziałach, oddziela od nawy wnętrze wieży oświetlone przez okulus. Wnętrze kruchty podwieżowej, oddzielone od nawy metalowymi kratami oświetlone jest przez przeszkloną witrażowo apsydę.

Wśród elementów wyposażenia na uwagę zasługuje ołtarz główny, wykonany w połowie lat 50. XX w. według projektu arch. Stanisława Raciborskiego. Kamienny, składa się z mensy ozdobionej płaskorzeźbą przedstawiającą Ostatnią Wieczerzę, oraz tabernakulum zwieńczonego figurą Marii z Dzieciątkiem. W apsydzie kruchty ustawiona jest metalowa figura Chrystusa, z pocz. XX w., przeniesiona z grobowca rodziny von Dewitz na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie. Witraże - w trzech oknach przyziemia ściany północno-zachodniej z lat 30. XX w., w pozostałych oknach - powojenne, w większości proj. A. Powalisz-Bordońska z Poznania, 1986 r.

Zabytek dostępny jest po zgłoszeniu do księdza proboszcza.

Oprac. Maciej Słomiński, OT NID Szczecin, 28.11.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: modernistyczny

Materiał budowy:  betonowe

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.116278, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.429405