Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Marii, ob. prawosławna - Zabytek.pl

cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia Marii, ob. prawosławna


cerkiew 1889 r. Szczawne

Adres
Szczawne

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. sanocki, gm. Komańcza

Zespół cerkiewny w Szczawnem reprezentuje typ architektury sakralnej, która rozwinęła się w społeczności Łemków.

Świątynia jest jednym z najmłodszych zachowanych przykładów cerkwi łemkowskej typu północno-wschodniego w wariancie z niską wieżą nad babińcem. Zabytek ten jest świadectwem kultury budowlanej i religijnej Łemków oraz ich specyfiki kulturowej. We wnętrzu cerkwi zachowane są malowidła ścienne o oryginalnej tematyce. Jako zespół zabudowy sakralnej, cerkiew z dzwonnicą i cmentarzem wydzielonym kamiennym murem stanowi integralny element krajobrazu. Jest mocno eksponowaną dominantą harmonijnie wpisaną w otoczenie.

Historia

Pierwsza informacja świadcząca o istnieniu w Szczawnem parafii pochodzi z 1492 r. Obecną cerkiew i dzwonnicę wzniesiono w latach 1888-1889 staraniem parafii, przez cieślę Hojsana z Płonnej W 1925 r. wnętrze świątyni ozdobiono polichromią, którą wykonała grupa malarzy przemyskiego Towarzystwa "Widrodżennia" Pawła Zaporożskiego i Palija Nejło. Warto tu dodać, że grupę tę tworzyli akademicko wykształceni malarze - oficerowie i żołnierze Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej (Petlurowcy), którzy osiedli w Polsce po ciężkich walkach z Armią Czerwoną w 1920 r. i wyparciu armii ukraińskiej na terytorium Rzeczpospolitej. Po II wojnie światowej i deportacji ludności ukraińskiej na tereny USSR cerkiew pozostawała opuszczona. Od lat 60. XX w. użytkowana była jako filialna parafii prawosławnej w Morochowie. W 1968 r. dokonano naprawy dachu cerkwi a w 1973 remontowano dzwonnicę.

Opis

Zespół cerkiewny usytuowany jest na północny-zachód od wsi, poza zabudową wiejską, ok. 150 m na północ od drogi relacji Zagórz-Komańcza, na stosunkowo stromym stoku wzgórza opadającego w kierunku doliny Osławy. Cerkiew położona jest na wyplantowanym terenie zbocza górskiego. Na jej osi, od zachodu usytuowana jest wolnostojąca dzwonnica. Na północ od cerkwi i dzwonnicy znajduje się niewielki cmentarz wydzielony kamiennym murem, usytuowany na wyplantowanym tarasie położonym na wyższym od cerkwi poziomie. Cerkiew orientowana. Cerkiew trójdzielna, z prezbiterium na rzucie prostokąta zamkniętym od wschodu trójbocznie, nieco większą kwadratową nawą oraz węższym od nawy babińcem poprzedzonym przedsionkiem na rzucie prostokąta. Do prezbiterium od strony południa przylega kwadratowa zakrystia. Bryła cerkwi jest zwarta. Główne człony budowli o jednakowej wysokości ścian, nakryte są dachem dwuspadowym o wspólnej kalenicy, nad prezbiterium opadającym trzema połaciami. Ze względu na jednakową szerokość dachu, nad babińcem i prezbiterium zastosowano szerokie okapy podszalowane deskami. W kalenicy dachu nad prezbiterium i nawą duże ośmioboczne wieżyczki z pseudolatarniami o cebulastych hełmach. Nad przedsionkiem niska, czworoboczna wieża nakryta dachem namiotowym zwieńczonym niewielką pseudolatarnią o cebulastym hełmie. Ściany cerkwi zwieńczone zostały zdwojonymi, profilowanymi gzymsami. Niższy gzyms osłonięty jest blaszanym, wąskim daszkiem okapowym. Zakrystia znacznie niższa od głównych członów cerkwi przekryta jest dachem trójspadowym. Cerkiew posadowiona na wysokim kamiennym podmurowaniu, zbudowana została z drewna, w konstrukcji zrębowej. Ściany oszalowane są deskami w pionie, a wszystkie połacie dachowe, wieżyczki, wieża, a także okapnik osłaniający podwaliny kryte są blachą. Okna prostokątne o podziałach wielokwaterowych, zamknięte są łukiem odcinkowym. W nawie okna potrójne.

We wnętrzu babiniec otwarty jest do nawy na całej szerokości i wysokości, prezbiterium wydzielone zostało ikonostasem. Nawa nakryta jest stropem z fasetą, babiniec i prezbiterium sufitami płaskimi. W babińcu nadwieszony chór muzyczny z parapetem o pełnej balustradzie. Całe wnętrze pokrywa polichromia figuralna i ornamentalno-roślinna. W przedsionku na ścianie pn. inskrypcja w języku ukraińskim: "Блажєни милостивїи яко тіи помиловани будутъ". Цєрква ця розмальована стараннєм Всєчєснійшого О. пароха і дєкана Михайла Гробєльского і вєликими жєртвами побожних парохян сєла Щавного. Роботу виконало Київськє товариство "Відроджєння" Б. В. Палія Нєїло і Павла Запорожского в Пєрємишлі вул. Смольки ч. 4.В роботі взяли участь арт.-маляри: Павло Запорожский, Борис Палій Нєїло, Микола Прасицький, Юрко Крих і Сємєн Остапчук. Року Божого 1925 в 78 м місяці журби бєзупинної по рідному краєві. ("Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią". Cerkiew ta pomalowana staraniem Przewielebnego O[jca]. parocha i dziekana Mychajła Hrobelskoho i wielką ofiarnością pobożnych parafian wsi Szczawne. Prace wykonało Kijowskie Towarzystwo "Odrodzenie" B. W. Palia Nejło i Pawła Zaporożskoho w Przemyślu ul. Smolki nr 4. W pracy wzięli udział art.-malarze: Pawło Zaporożskyj, Borys Palij Nejło, Mykoła Prasyćkyj, Jurko Krych i Semen Ostapczuk. Roku Bożego 1925 w 78-m miesiącu żalu bezmiernego za krajem rodzonym).

Na zachód od cerkwi znajduje się wolnostojąca dzwonnica drewniana, konstrukcji słupowej, oszalowana deskami w pionie. Budowla rozplanowana została na rzucie kwadratu. W bryle wprowadzono podział na trzy kondygnacje wydzielone gzymsami przekrytymi blaszanymi daszkami okapowymi. Dzwonnicę kryje dach namiotowy, zwieńczony ośmioboczną wieżyczką z pseudolatarnią o cebulastym hełmie, krytym blachą.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 15.10.2014 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Andrzej Kwasik.

Rodzaj: cerkiew

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.13864, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.218981