Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół kościoła pw. św. Katarzyny - Zabytek.pl

zespół kościoła pw. św. Katarzyny


kościół 1781 r. Sypniewo

Adres
Sypniewo, 29 Stycznia 47

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. sępoleński, gm. Więcbork - obszar wiejski

W skali regionu kościół jest jednym z najbardziej interesujących obiektów sakralnych, wzniesionych w konstrukcji szkieletowej.

Gęsty układ rygli pionowych i poziomych oraz całkowity brak ukośnych dodatkowo wyróżnia go na tle podobnych obiektów. Dopełnieniem jego wartości artystycznej jest stylowo jednorodne wyposażenie wnętrza.

Historia

Leżące na terenie historycznej Krajny, Sypniewo, w źródłach wymieniane jest już w 1380 roku. Założycielami pierwszej parafii w XV w., wyodrębniającej ją z sępoleńskiej, byli Runge-Sypniewcy herbu Odrowąż. W miejscu obecnego kościoła, jeszcze w XVI w. istniała świątynia szkieletowa, z której zachowało się sklepienie kolebkowe krypty pod prezbiterium i częścią nawy.

W II poł. XVI w. Sypniewo należało do rodu Witosławskich herbu Prawdzic, przechodząc w następnym wieku we własność Działyńskich, a od 1711 r. do Goetzenderf-Grabowskich. To oni w 1781 r. ufundowali na fundamentach poprzedniego - obecny, barokowy kościół pw. Św. Katarzyny, który poświęcony został 28 lipca 1781 roku.

Grabowscy sprzedali swoje dobra w 1824 r. królewskiemu, głównemu bankierowi w Berlinie. W tym samym roku parafia przeszła z diecezji gnieźnieńskiej do chełmińskiej.

Pierwsze odnowienie kościoła datuje się na 1893 r. W dwudziestoleciu międzywojennym wzniesiono nową dzwonnicę (1926 r.), jednak po wojnie kościół był zaniedbany, a mury zaczęły się przechylać. Dzięki inicjatywie proboszcza ks. Zakrzewskiego przeprowadzono prace remontowe, ratujące świątynię.

Przykościelny cmentarz datowany jest na I poł. XIX w. Sąsiadująca ze świątynią kostnica powstała pod koniec XIX w.

Opis

Zespół usytuowany na niewielkim wzniesieniu, we wschodniej części wsi, po południowej stronie szosy. Sąsiaduje z zespołem pałacowo-parkowym. Kościół otacza starodrzew oraz żeliwne latarnie. Po jego płd.-zach. stronie znajdują się pozostałości przykościelnego cmentarza. Wejście do świątyni prowadzi przez kruchtę od strony płd.-wsch. Na wysokości prezbiterium, tuż przy szosie, ulokowano kostnicę. Pomiędzy nimi zawieszono dzwonnicę. Całość okala stalowe ogrodzenie przęsłowe.

Barokowy kościół jest jednonawowy, z wydzielonym krótkim, prostokątnym prezbiterium, zamkniętym trójboczną absydą. Do prezbiterium przylegają po obu stronach prostokątne przybudówki - zakrystia (od południa) i kruchta kolatorska (od północy). W nieznacznie szerszej, prostokątnej nawie, od płd. wsch. znajduje się chór. Wejście od jego strony poprzedzone jest jednoprzestrzenną kruchtą, znajdującą się na osi. Przykryto ją dachem dwuspadowym. Prezbiterium, kruchta kolatorska oraz zakrystia kryte są wspólnym dachem siodłowym. Podobnie nawa - z uwzględnieniem tego, że kalenicę usytuowano nieco wyżej. Do kalenicy prezbiterium przylega szczyt stromego, pięciospadowego dachu osobno kryjącego absydę. Pod prezbiterium i częścią nawy znajduje się krypta.

Kościół wzniesiony na fundamentach kamiennych, w konstrukcji ryglowej (grubość rygli pionowych wynosi 30 cm, poziomych - 22 cm). Drewniany szkielet ścian wypełniony jest pełną cegłą ceramiczną, otynkowaną (tynk cementowo-wapienny). Wtórne belki stalowe wzmacniające konstrukcję. Cokół wykonano z nieregularnych kamiennych ciosów, z ułożoną nań warstwą cegieł. Ściany wewnętrzne poziomo oszalowane deskami. Kruchta wschodnia murowana (cegła ceramiczna pełna), obustronnie otynkowana. Strop belkowy. Więźba drewniana, krokwiowo-płatwiowo-jętkowa, bezstolcowa. Co trzecią krokiew wiązar pełny, z dwiema jętkami i usztywnieniem ukośnym. Dach kryty ceramiczną dachówką karpiówką, kładzioną w koronkę. Schody zewnętrzne (od wejścia głównego) są betonowe, przy prezbiterium z kamienia polnego; prowadzące na chór - drewniane, policzkowe, zabiegowe, o pełnej balustradzie z desek, a na chórze z tralek. Okna - drewniane, zamknięte łukiem odcinkowym - w bocznych ścianach nawy po trzy, w prezbiterium pojedyncze oraz dwa w absydzie. Wejście główne zamknięte jest łukiem pełnym, pozostałe łukiem odcinkowym (obecnie wejście zachodnie jest zamurowane).

Elewacje o widocznej konstrukcji z pionowych i poziomych belek, tworzących prostokątne, otynkowane pola. Ściany zwieńczone profilowanym, drewnianym gzymsem. Ściany boczne płd.-wsch. kruchty opatrzono narożnymi lizenami oraz górą zwieńczone fryzem arkadowym o sześciu półkolistych łękach, wspartych na konsolkach (ćwierćwałek). Ściany zakończone profilowanym gzymsem. Na osi, po obu stronach, rozmieszczono pojedyncze otwory okienne, zamknięte łukiem pełnym. Od frontu trójkątny szczyt z krzyżem w tynku pośrodku. Płd.-wsch. ściana kościoła z pionowo oszalowanym trójkątnym szczytem, a w nim dwa niewielkie, prostokątne okna na obrzeżach. Nawa trzyosiowa o symetrycznie rozmieszczonych trzech oknach. Wejścia na wysokości prezbiterium, nad którymi bezpośrednio znajdują się okna poprzedzone schodami. W elewacji płn.-zach. znajduje się trójścienna absyda z oknami w skośnych ścianach. Cokół obiegający świątynię wykonany jest z nieregularnych, kamiennych ciosów i z pojedynczą warstwą cegieł od góry.

Wewnętrzne ściany nawy są oszalowane poziomo, szerokimi deskami w naturalnym kolorze. W środkowej jej części, po stronie wschodniej i zachodniej znajdują się pary pilastrów na cokołach, zwieńczonych korynckimi głowicami. Przy tęczy analogicznie opracowane, pojedyncze pilastry. Ściany zwieńczone wysuniętym, profilowanym gzymsem, gierowanym w miejscach wspierania przez pary pilastrów. Sufit odeskowany, w formie fasety zaokrąglonej przy narożach ścian. Empora chóru muzycznego znajduje się po płd.-wsch. stronie. Wsparta jest na dwóch drewnianych słupach, dekorowanych od strony nawy hermami, które podtrzymują ściankę chóru. Balustrada ta z silnie wysuniętym cokołem i profilowanym gzymsem jest wybrzuszona pośrodku - pod prospektem organowym. Powierzchnię jej zdobi motyw złotej zasłony, przeciągniętej przez srebrne kółka, dekorowanej girlandami. W posadzce przed prezbiterium znajduje się prostokątny otwór prowadzący do krypty, zamknięty drewnianą klapą. Samo prezbiterium jest na lekkim podwyższeniu, którego falista linia brzegu obejmuje również ołtarze boczne, znajdujące się przy łuku tęczowym. W środkowej części posadzki wpuszczona została płyta nagrobna Andrzeja Witosławskiego. Na ścianach bocznych, nad wejściami umieszczono snycerską dekorację rokokową w formie supraporty z pękami owoców i kolistymi zwieńczeniami.

W kościele znajduje się bogato zdobione, jednorodne stylowo, rokokowe wyposażenie, w którego skład wchodzą: ołtarz główny, dwa ołtarze boczne, chrzcielnica, ambona oraz prospekt organowy.

Kostnica wzniesiona na planie prostokąta, jednokondygnacyjna. Dach siodłowy. Kostnica murowana, z cegły pełnej ceramicznej na zaprawie cementowo-wapiennej, układana w wątek kowadełkowy. Wejście od strony kościoła. Brak otworów okiennych. Dach pokryty dachówką karpiówką, kładzioną w koronkę.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania kościoła w czasie odprawianych nabożeństw lub po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Mateusz Załuska , OT NID w Toruniu, 30-11-2015 r.