Zagroda o charakterystycznym dla regionu rozplanowaniu budynków - w zwartym czworoboku, z wewnętrznym podwórzem, budynkiem bramnym od frontu i mieszkalnym w głębi, a także tradycyjną, ryglową konstrukcją budowli. Zagroda nr 8 jest jedną z kilkunastu zachowanych w Swołowie, składając się na unikalny krajobraz dużej wsi owalnicowej, z dobrze zachowanym układem przestrzennym oraz jednorodną, ryglową formą architektoniczną budowli, z powodu których region nazywany jest „krainą w kratę”.

Historia

Swołowo wzmiankowane jest w dokumentach z 1240 roku. Początkowo wieś należała do zakonu Joannitów, następnie do pomorskiej szlachty: w XIV w. do rodziny von Below, w XV w. do Glasenapp, a w XVII w. do von Schwane. W XVII w. stała się własnością królewską. Swołowo stanowiło w tym czasie dużą wieś czynszową, o owalnicowym układzie przestrzennym, z kościołem i 17 dużymi gospodarstwami rolnymi, o powierzchni ok. 50 ha każde. Zagroda nr 8 od XIX w. do końca II wojny światowej należała do rodziny Albrechtów. W tym czasie w skład zagrody wchodził budynek mieszkalny, budynki gospodarcze oraz dom ze stodółką dla robotników dniówkowych. Obecny budynek mieszkalny został zbudowany w poł. XIX wieku. Budynek bramny i inwentarski pochodzą z 2 poł. XIX w., na pocz. XX w. (stajnia) i w 1924 r. (budynek bramny) zostały przebudowane. Stodołę wzniesiono w 1858 r., pod koniec XIX w. ją powiększono. Obecnie w zagrodzie mieści się Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie, stanowiące oddział Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku.

Opis

Zagroda nr 8 jest położona po północnej stronie owalnicowego nawsia, w szeregu podobnych zagród. Zabudowania rozplanowane zostały w zwartym czworoboku, z prostokątnym podwórzem pośrodku. Bezpośrednio przy drodze usytuowany jest kalenicowo budynek bramny. W głębi, po przeciwnej stronie podwórza stoi budynek mieszkalny, położony równolegle do budynku bramnego. Po wschodniej stronie podwórza usytuowana jest stajnia, a po zachodniej - stodoła. Nawierzchnia podwórza jest wybrukowana. W głębi działki, za domem znajduje się ogród. Poza zwartym czworobokiem zabudowań, po północno-wschodniej stronie budynku mieszkalnego został usytuowany dom dla robotników.

Budynek mieszkalny jest wzniesiony w konstrukcji ryglowej, fachy wypełnione strychułami i cegłami, otynkowane. Budowla jest szerokofrontowa, założona na rzucie prostokąta, dwutraktowa, z dwoma sieniami - frontową i podwórzową. Dwukondygnacyjna, kryta wysokim, naczółkowym dachem. Otwory drzwiowe i okienne są prostokątne, z dekoracyjną stolarką. Drzwi frontowe są płycinowe, z dekoracją snycerską, zwieńczone wolutowym naczółkiem. Stolarka okienna jest czteroskrzydłowa, ujęta w profilowane opaski, w oknach przyziemia zwieńczone falistymi naczółkami. W elewacji frontowej na belce znajduje się inskrypcja: B.H.M.A. + B.M.L.A. [właściciel Michael Albrecht, budowniczy L.A.]. Do tylnej elewacji domu dobudowana jest niska, murowana piwniczka.

Budynek bramny jest w środkowej części dwukondygnacyjny, a po bokach jednokondygnacyjny. Przyziemie środkowej części jest murowane z cegły, posiada żeliwne, inwentarskie okna. Piętro wykonane jest w konstrukcji ryglowej. W bocznych partiach budowli znajdują się dwa przejazdy z drewnianymi wrotami. Na belce od strony podwórza widnieje napis: B.H.G.A. 1924 B.M.C.Z. [właściciel Gerhard Albrecht, 1924, budowniczy C.Z.].

Budynek inwentarski jest dwukondygnacyjny. Przyziemie murowane z cegły, piętro ryglowe. Kryty dwuspadowym dachem. Wzdłuż piętra ciągnie się drewniana galeria. Okna żeliwne, typu inwentarskiego.

Stodoła jest dwuklepiskowa. Wzniesiona w konstrukcji ryglowej, fachy wypełnione strychułami i cegłami, otynkowane. W północnej części budynku wydzielona jest niewielka, murowana część inwentarska. Budowla jest kryta dwuspadowym dachem. Posiada dwoje drewnianych wrót, nad jednymi z nich widnieje data: 1858.

Zabytek dostępny. W zagrodzie mieści się Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie www.swolowo.pl

Oprac. Beata Dygulska, OT NID w Gdańsku, 24.10.2014.