Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zamek joanitów - Zabytek.pl

zamek joanitów


zamek 2. poł. XIV w. Swobnica

Adres
Swobnica

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. gryfiński, gm. Banie

Wielofazowy obiekt, zawierający elementy wszystkich etapów budowy od średniowiecza po wiek XVIII i XIX-wieczne nawarstwienia.

Charakter oscylujący między zamkiem a pałacem, o lokalizacji pierwotnie typowo obronnej. Pozostający własnością zakonu joannitów od 1377 roku do końca wojny trzydziestoletniej, w latach 1680-1788 należący do margrabiów linii Brandenburgia Schwedt i aż do 1945 roku we władaniu głównej linii rody Hohenzollernów, w Berlinie. Zbudowana jako dostawiona - od strony wewnętrznego dziedzińca - do średniowiecznego muru obwodowego zamku - trójskrzydłowa XVII wieczna rezydencja to najbardziej wartościowy zespół architektury barokowej na Pomorzu.

Historia

Zamek, jako obronny, w formie wieży i domu mieszkalnego wzniesiony został przez zakon joannitów, sprowadzonych na Pomorze w 2. połowie wieku XII, gdzie podobnie jak w innych częściach Europy za usługi zbrojne obdarowywany był dużymi nadaniami ziem. Z pierwszej fazy budowy zachowała się ceglana, pięciokondygnacyjna wieża. Relikty pierwotnego czworobocznego muru obronnego, oryginalnie zwieńczonego krenelażem, zachowały się prawdopodobnie w obwodowych ścianach trzech zewnętrznych skrzydeł. Skrzydło północne powstało, podobnie jak wschodnie w wieku XV. W wieku XVI wzniesiono skrzydło południowe, które po pożarze w 1621 roku nie zostało odbudowane. Ostatecznego przekształcenia obronnej budowli gotyckiej w rezydencję barokową dokonano od ostatniej ćwierci XVII wieku, kiedy posiadłość kupiła księżna Dorota - druga żona Fryderyka Wilhelma III - wielkiego elektora Brandenburgii. Zamek później stał się własnością jej syna Filipa Wilhelma i następnie jej wnuków Fryderyka Wilhelma i Henryka Filipa. Za czasów Filipa Wilhelma zamek przeszedł największą przebudowę. Autorem przebudowy był prawdopodobnie holenderski budowniczy Cornelius Ryckwaert. Z późniejszymi pracami projektowymi i realizacyjnymi związany był między innymi znany berliński architekt Arnold Nering. Pod koniec wieku XVIII zamek stał się własnością korony pruskiej, był wydzierżawiany, mieszkali tu kolejni administratorzy i dzierżawcy. Po 1945 roku obiekt stał się własnością państwa i do lat 70. użytkowany był jako zaplecze administracyjne miejscowego państwowego gospodarstwa rolnego. Od trzydziestu lat nie jest użytkowany. Obecnie pozostaje własnością gminy Banie.

Opis

Zamek zlokalizowany jest w południowej części miejscowości Swobnica, w dolinie rzeki Tywy, na niewielkim wzniesieniu sztucznie utworzonej wyspy, na skraju obecnie wysychającego jeziora Zamkowego. Do zamku prowadziła jedna droga, a wjazd wiódł przez drewniany most, później groblę. Wzniesiony jako gotycki, typowo obronny obiekt, w trakcie licznych przebudów przekształcony został w rezydencję o cechach barokowych. Z zewnątrz zachował swój pierwotny charakter surowych wysokich ceglanych murów, od strony dziedzińca tynkowane fasady z wystrojem architektonicznym nadały mu wytworny charakter rezydencjonalny.

Aktualnie obiekt składa się z wieży obronnej i trzech skrzydeł, ustawionych względem siebie prostopadle i obudowujących zbliżony w rzucie do kwadratu wewnętrzy dziedziniec, otwarty od strony zachodniej. Prawdopodobnie jeszcze do połowy XIX wieku zachowany był południowy mur obronny, oddzielający założenie zamku od podzamcza - dzisiaj w części zrekonstruowany. Wieża zamkowa, flankująca wjazd na dziedziniec od strony północnej jest murowana, ceglana i wzniesiona została na planie zbliżonym do kwadratu z murów o ponad 5-cio metrowej grubości. Powyżej części przyziemia (11 metrów wysokości) jej czworoboczny rzut poziomy zmienia się na okrąg, a prostopadłościenna bryła na cylindryczną (14 metrów), z nieregularnie rozmieszczonymi niewielkimi otworami okiennymi. Pierwotnie ta 25 metrowa wieża (baszta) prawdopodobnie zwieńczona była stożkowym hełmem - obecnie na jej szczycie znajduje się platforma widokowa. Do wieży dobudowano dwukondygnacyjne jednotraktowe skrzydło tzw. wieżowe, dzisiaj pozostające w ruinie. Skrzydło wschodnie - podpiwniczone, trójkondygnacyjne, od strony elewacji zewnętrznej o wysokim cokole stanowi główny korpus założenia. Jego symetryczna 16-osiowa fasada z pozornym trzyosiowym ryzalitem, pierwotnie zwieńczona trójkątnym tympanonem, przykryta jest wysokim kopertowym dachem. W osi kompozycji zlokalizowana jest przestrzeń wewnętrznej reprezentacyjnej klatki schodowej. Zasadniczo wnętrza tej części zamku są dwutraktowe, jednak znajduje się tu kilka obszernych sal zajmujących oba trakty i doświetlonych z obu kierunków. Skrzydło południowe, dwukondygnacyjne, dziewięcioosiowe, jednotraktowe zwrócone było swoją zewnętrzną elewacją w stronę rozległych komponowanych kwaterowych ogrodów dochodzących do samego brzegu jeziora.

Wieża zamkowa została poddana w ostatnim okresie pracom renowacyjnym i jest udostępniona turystom. Skrzydło północne uległo zawaleniu. W skrzydle wschodnim zachowała się główna klatka schodowa (wykonana przez nadwornego mistrza ciesielskiego Nicolausa Reichmanna w 1682 roku), relikty posadzek, kominków, stiukowe dekoracje sufitów, stolarka okienna i jest ono w najlepszym stanie technicznym. Dobrze zachowana jest więźba dachowa głównego korpusu. Wnętrza skrzydła południowego zostały zniszczone w skutek pożarów i właściwie nie są dostępne.

Dostępność ograniczona, czasowo - w ramach okazjonalnych imprez lokalnych dostępna jest wieża zamkowa; obiekt chroniony.

Oprac. Beata Makowska OT NID Szczecin, 02.12.2014 r.

Rodzaj: zamek

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.108625, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.392308