o wysokich walorach architektonicznych, którego autorstwo przypisywane jest znanemu architektowi doby klasycyzmu Jakubowi Kubickiemu. Wewnątrz polichromia malarza włoskiego Mikołaja Montiego.

Historia

Obecnie istniejący XIX-wieczny zespół pałacowy powstał w miejscu poprzednich siedzib, z których ostatnią był drewniany dwór Brzezickich. Klasycystyczny pałac (a raczej parterowy dwór) został wzniesiony w latach 1813-1819 przez Pawła Cieszkowskiego (posła na sejm, znakomitego gospodarza zajmującego się hodowlą koni) i jego żonę Zofię z Kickich, która Surhów wniosła w posagu. Wysokie walory architektoniczne budowli zdradzają dobrego architekta, którym być może był Jakub Kubicki. W latach 1818-1820 dekorację wnętrz pałacu wykonał, specjalnie sprowadzony z Włoch, malarz Mikołaj Monti. Surhów niedługo pozostawał główną siedzibą rodziny, bowiem spadkobierca majątku August Cieszkowski, wybitny filozof, ekonomista i polityk, mieszkał głównie w Wierzenicy w Poznańskiem, gdzie pozostał również jego syn August, agronom, filozof i filantrop. Dobra surhowskie były dzierżawione, po czym przeszły na własność ostatniego z dzierżawców Zygmunta Skolimowskiego. Pałac był częściowo uszkodzony podczas obu wojen światowych. Odrestaurowany w okresie międzywojennym (bez odtwarzania sztukaterii zdobiącej pierwotnie szczyt portyku, w którym znajdowała się tarcza herbowa otoczona rogami obfitości). Być może podczas tego remontu zamurowano częściowo porte-fenêtre w drugich osiach od naroży i na piętrze ryzalitu w elewacji ogrodowej, zamieniając je na okna. W latach 1949-1954 wyremontowany z przeznaczeniem na placówkę opieki społecznej. W latach 60. poddano konserwacji polichromię wewnątrz i zmieniono pokrycie dachu z gontu na blachę. W kolejnych latach pałac i park poddawane były sukcesywnej rewaloryzacji i modernizacji.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy oddalony jest nieco na wschód od zabudowań wiejskich, położony na niewielkim wzniesieniu, otoczony rozległym parkiem krajobrazowym. Pałac. Klasycystyczny. Założony na planie wydłużonego prostokąta, elewacją frontową zwrócony na północ, parterowy z piętrowym ryzalitem pośrodku; podpiwniczony. Układ wnętrza wielodzielny, dwutraktowy, z hallem i salonem zw. „biała salą” na osi; trakty częściowo rozdzielone korytarzami. Murowany z cegły, otynkowany. Wewnątrz drewniane stropy, nad piwnicami sklepienia kolebkowe. Korpus nakryty dachem czterospadowym, ryzalit środkowy dachem dwuspadowym pod blachą. Elewacja frontowa jedenastoosiowa o zaakcentowanych partiach skrajnych w formie ryzalitów pozornych. Część środkowa piętrowa, trójosiowa, z wgłębnym portykiem jońskim w wielkim porządku o dwóch kolumnach pośrodku i dwóch skrajnych filarach przyściennych. Portyk zwieńczony belkowaniem i trójkątnym frontonem, za którym ścianka attykowa. Elewacja tylna trzynastoosiowa, z nieznacznym trójosiowym ryzalitem pośrodku, zwieńczonym szczytem schodkowym. W przyziemiu ryzalitu potrójny porte-fenêtre z wyjściem na taras, na piętrze okno w typie serliany. Przedostatnie osie skrajne zaakcentowane płytkimi wnękami, w których okna ujęte doryckimi, kanelowanymi kolumnami. Wszystkie elewacje zwieńczone bogato profilowanym gzymsem i fryzem kostkowym. Otwory okienne prostokątne, w osiach skrajnych elewacji frontowej pierwotnie okna szersze (wtórnie zniekształcone), ujęte tynkowymi opaskami i zwieńczone prostymi odcinkami gzymsu. W elewacjach bocznych analogicznie opracowane blendy okienne. We wnętrzu zachowany klasycystyczny wystrój w postaci architektonicznych podziałów ścian, dekoracji sztukatorskich oraz polichromii o tematyce biblijnej, mitologicznej i historycznej, z motywami architektury iluzjonistycznej. Park krajobrazowy w stylu angielskim, z rozległym gazonem przed elewacją frontową, związany kompozycyjnie terenami dawnych ogrodów użytkowych, naturalnym kompleksem leśnym i zadrzewieniem łęgowym doliny rzecznej. W parku przeważają gatunki rodzime, z przykładami egzemplarzy pomnikowych.

Obiekt dostępny częściowo, Dom Pomocy Społecznej.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 02.10.2014 r.