Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół kościoła parafialnego pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

zespół kościoła parafialnego pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny


kościół 1326 r. Sulisławice

Adres
Sulisławice, 22

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. sandomierski, gm. Łoniów

Zespół sakralny składa się z dwóch kościołów, „starego” i „nowego” oraz dzwonnicy.

Ma duże wartości zabytkowe, istotne dla sztuki regionu: zachowane relikty sakralnej architektury romańskiej, architektura neogotycka nowego kościoła, efektowna ekspozycja w krajobrazie. Od połowy XVII wieku jest miejscem pielgrzymek do cudownego obrazu matki Bożej Sulisławskiej. W dawnej zakrystii „starego” kościoła urządzono po II wojnie światowej Izbę Pamięci oddziału partyzanckiego „Jędrusiów”.

Historia

Starszy kościół wzniesiono zapewne w 2. ćwierci XIII wieku. W 1326 roku w Sulisławicach był wzmiankowany pleban  Lambin. Według Długosza w XV wieku był tutaj kościół drewniany (?) stanowiący własność rycerską. Około 1600 roku został staraniem księdza Mateusza Sadowskiego rozbudowany o murowaną część wschodnią z prezbiterium, w tym czasie nadmurowano też ściany nad częścią zachodnią. W 2. ćwierci XVIII wieku dostawiono zakrystię a w 1838 roku wybudowano wolnostojącą dzwonnicę. W 1888 roku przeniesiono parafię do nowego kościoła wybudowanego w latach 1871-1888 według projektu architekta Wojciecha Bobińskiego z 1865 roku, ukończonego przez architekta Bronisława Muklanowicza. W latach 1955-1957 i 2011-2014 prowadzono prace remontowe oraz konserwatorskie. Kościół „nowy” poddano kompleksowym pracom remontowo-konserwatorskim w latach 2008-2010.

Opis

Zespół jest położony w centrum wsi, na wzniesieniu górującym nad okolicą. Po stronie północno-wschodniej, na opadającym w dół zboczu wzniesienia znajduje się cmentarz parafialny. Kompleks sakralny otacza kamienny mur. W części północnej stoją obok siebie dwa kościoły, przy murze zachodnim dzwonnica (1838 rok) i drewniany poddach (1937 rok) a po stronie południowo-wschodniej nowsza plebania (początek XX wieku) i zabudowania gospodarcze. Kościół „stary” jest orientowany i ma zachowane w części zachodniej romańskie mury nawy wykonane z ciosów piaskowca. Na niektórych ciosach widnieją znaki kamieniarskie i ryty. W ścianie południowej znajduje się częściowo rekonstruowany portal z półkolistą archiwoltą, a w ścianie zachodniej okienko romańskie. Wewnątrz zachował się stipes pierwotnego ołtarza. Mury nowożytnej części wschodniej i górne partie ścian części zachodniej oraz zakrystia są wymurowane z kamienia łamanego i otynkowane. Szczyt zachodni został wzniesiony z cegły  w latach 1955-1957. Kościół jest jednonawowy, z prostokątnym prezbiterium i zakrystią po stronie północnej. Wewnątrz znajduje się drewniany strop a w portalu drewniane drzwi z późnogotyckim zamkiem i okuciami. Zachowały się też rokokowe ołtarze, w tym dwa malowane iluzjonistycznie na ścianach, ambona z tego samego okresu, barokowe nagrobki i obrazy o tematyce sakralnej. Polichromię ścienną wykonał młodopolski malarz Jan Bukowski w 1934 roku. Kościół „nowy” jest skierowany prezbiterium na północ. Wybudowany w stylu neogotyckim na planie krzyża łacińskiego ma trójnawowy i trzyprzęsłowy korpus nawowy, niewyodrębniony z korpusu transept oraz krótkie, trójbocznie zamknięte prezbiterium z dwiema zakrystiami po bokach. Korpus jest bazylikowy, poprzedzony dwiema wysokimi wieżami zakończonymi strzelistymi hełmami, ujmującymi kruchtę wejściową. Mury wzniesiono z piaskowcowych ciosów a wnętrze przykryto sklepieniami krzyżowo-żebrowymi na gurtach. Elewacje są nietynkowane, rozczłonkowane przyporami, które połączono nad nawami bocznymi łukami odciążającymi z filarami wyższej nawy głównej. Fasada jest trójosiowa, dwukondygnacyjna, zwieńczona trójkątnym szczytem, flankowana po bokach elewacjami wież. Pośrodku przyziemia znajduje się dekoracyjny domek portalowy z głównym wejściem do kościoła a w drugiej kondygnacji ostrołukowa blenda z przebitą pośrodku rozetą. Po bokach, w przyziemiu wież umieszczono portale boczne. Trójkątny szczyt oddzielono pasem fryzu arkadkowego. Podobnie rozplanowano artykulację ścian szczytowych transeptu i elewacje prezbiterium, w których u góry wprowadzono okrągłe okna. W przyziemiu naw bocznych i na piętrze nawy głównej przebito mury oknami ostrołukowymi. Wnętrze kościoła jest podzielone na nawy dwoma rzędami czworobocznych filarów połączonych ostrołukowymi arkadami międzynawowymi. Ściany prezbiterium są trzykondygnacyjne, z galerią ślepych arkad pośrodku, rozdzielającą okna przyziemia od umieszczonych pod sklepieniem okulusów. Nad kruchtą zachodnią zlokalizowano chór muzyczny wsparty na ostrołukowej arkadzie. Wewnątrz znajduje się jednolite wyposażenie neogotyckie oraz projektowane przez Karola Frycza, a wykonane przez Zakład Żeleńskich z Krakowa secesyjne witraże (1912) i malowidła ścienne, m. in. autorstwa Juliana Makarewicza. Najcenniejszym obrazem przechowywanym na terenie sanktuarium jest słynący łaskami obraz  Misericordia Domini z połowy XV wieku.

Zabytek dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Leszek Polanowski, 16.12.2014 r.

Bibliografia

  • Karty ewidencyjne, Zespół kościoła parafialnego, Kościół parafialny, Kościół filialny, Poddach, oprac. Mras P., 1986 r., Archiwum Delegatury w Sandomierzu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.
  • Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. III: Województwo kieleckie, z. 11: Powiat sandomierski, opr. Łoziński J. Z. i Przypkowski T., Warszawa 1962, s. 112-113.
  • Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000, 2001.
  • Wiśniewski J., Dekanat sandomierski, Radom 1915.

Rodzaj: kościół

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_ZE.22085, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_ZE.48