Opis

Świątynia gotycka, pierwotny kościół wznoszony od XIII w., obecny korpus powstawał w latach 1335-1370, rozbudowany o transept i prezbiterium ok. 1370-1425 r., przebudowany ok. 1520 r., barokizowany w 1704 r. Odbudowany po pożarze w 1718 r., modernizowany w 1786 r. Remontowany i regotycyzowany w latach 1869-1872 oraz w 1936 r. W latach 1952-1954 przeszedł wzmocnienie sklepień prezbiterium i częściowe przemurowanie, ponadto remonty w latach: 1970 i 1982.

Jest to trójnawowa, pięcioprzęsłowa, oskarpowana bazylika z transeptem, poprzedzona dwuwieżowym masywem od zachodu. Trójnawowe, bazylikowe prezbiterium o trójprzęsłowej nawie głównej i dwuprzęsłowych nawach bocznych, wszystkie zamknięte poligonalnie (5/8). W nawie głównej korpusu sklepienie sieciowe o rysunku romboidalnym z poł. XV w., w prezbiterium o rysunku gwiaździstym, w nawach bocznych i pn. ramieniu transeptu sklepienia krzyżowo-żebrowe, w środkowym przęśle transeptu sklepienie gwiaździste z ok. 1450 r., w pd. gwiaździste „zwichrowane”.

Przy prezbiterium od pn. dwuprzęsłowa zakrystia sklepiona krzyżowo-żebrowo, od pd. kaplica Grobu Św. (wcześniej św. Barbary) sklepiona gwiaździście. Przy nawie od pn. i pd. znajdują się kruchty sklepione krzyżowo-żebrowo, od pd. kaplica sklepiona gwiaździście, wszystkie z rzeźbionymi wspornikami.

W przęśle zach. nawy empora organowa z 1522 r. sygnowana inicjałami mistrza M. S. Na zewnątrz przęsła dwie narożne wieże klatek schodowych. Wieża pd. nieukończona, w jej przyziemiu i pod emporą sklepienia gwiaździste, z ok. 1520 r., z herbowymi zwornikami pod wieżą. Wieża pn. do wysokości szczytu kryta namiotowym dachem, w przyziemiu sklepienie krzyżowo-żebrowe. Elewacje opięte wysokimi przyporami, nawa główna korpusu z łukami przyporowymi powyżej naw bocznych, szczyty fasady i transeptu sterczynowo-schodkowe, dzielone prostokątnymi i ostrołucznymi blendami. Okna ostrołuczne, uskokowo profilowane, z kamiennymi maswerkami.

Kamienne, profilowane, uskokowe portale, z wimpergami i ostrołucznymi tympanonami, z przełomu XIV/XV w.: zachodni ze scenami z życia św. Pawła oraz figurami Chrystusa, Marii i św. Jana Ewangelisty w polu wimpergi, północny z przedstawieniami Koronacji Betsabe przez Salomona i Estery przez Ahaswera w strefie dolnej oraz Koronacji Marii w strefie górnej, południowy ze sceną Zaśnięcia Marii. Dwuramienne, kamienne portale do zakrystii, wieżyczek schodowych przy prezbiterium i w pd. skrzydle transeptu.

Ostrołukowe arkady wnętrza wsparte na wielobocznych filarach, na ścianach bocznych między arkadami lizeny, w transepcie służki, łuki tęczowe ostre, profilowane. Wsporniki z popiersiami m.in. królów i proroków Starego Testamentu, motywami zoomorficznymi i roślinnymi. Kamienne zworniki sklepień z przedstawieniami głów Chrystusa i św. Jana Chrzciciela, aniołami, lwem czeskim, orłem śląskim, rozetami, motywami roślinnymi i figuralnymi.

Na pn. ścianie nawy pn. polichromia z wizerunkiem św. Krzysztofa, z lat 70. XIV w., w trzecim przęśle od zach. św. Jan Chrzciciel i trzej święci, na czwartym od wsch. filarze międzynawowym Vir Dolorum, na piętym filarze Tron Łaski, na pierwszym filarze od zach. fragmenty dwóch scen, z których czytelna jest św. Maria Magdalena unoszona przez anioły.

Ołtarz główny neogotycki, z 1878 r., warsztatu H. Buhla, wg proj. Grundkego, z wykorzystanymi elementami ołtarza gotyckiego z XV w.: centralna figura Madonny z Dzieciątkiem i płaskorzeźbione kwatery ze scenami: Zwiastowania, Nawiedzenia, Narodzenia i Pokłonu Trzech Króli; obraz św. Piotra i Pawła, autorstwa F. Wintera, oraz neogotyckie (z 1878 r.) figury ewangelistów, św.: Jerzego, Michała, Joachima i Anny.

Barokowe ołtarze boczne: św. Krzyża (z 1740 r.), z obrazem Ukrzyżowania, św. Anny Samotrzeciej, z figurami św. Gertrudy i Scholastyki po bokach (z lat 1720-1725, prawdopodobnie autorstwa J. G. Urbanskyego), MB Szkaplerznej (z 2. poł. XVII w.), i św. Dominika (z 1725 lub 1729 r.). W kaplicy Grobu św. ołtarz św. Andrzeja, późnorenesansowy, z poł. XVII w., z obrazem ukrzyżowania św. Andrzeja i barokowymi figurami św. Jana Nepomucena i św. Floriana po bokach. Kamienna, renesansowa ambona (z 1592 r., autorstwa K. Bergera), wsparta na filarze z przyściennymi figurami Mojżesza i dwóch aniołów, z reliefami ewangelistów na koszu, na baldachimie figura Salvator Mundi (z ok. 1870 r.). Kamienna, późnogotycka chrzcielnica (z XVI w.), z drewnianą barokową pokrywą (z poł. XVIII w.). Kamienne, późnogotyckie sakramentarium (z XVI w.), powstałe prawdopodobnie w kręgu Mistrza Wolfganga z Wiednia, dwukondygnacyjne, na sześciobocznej podstawie z figurami Marii i św. Jana Ewangelisty, powyżej figury ewangelistów i zwieńczenie w formie sterczyny. Prospekt organowy z 1794 r. Zespół kamiennych płyt nagrobnych i epitafiów z XV-XVIII w.

Przed kościołem od wsch. kolumna Trójcy św. z 1729 r.

Kościół zazwyczaj otwarty.

oprac. Krzysztof Czartoryski, OT NID we Wrocławiu, 19-11-2015 r.