Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół folwarczny - Zabytek.pl

zespół folwarczny


budynek gospodarczy pocz. XIX w. Strąpie

Adres
Strąpie

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. myśliborski, gm. Barlinek - obszar wiejski

Zespół zabudowy stanowi jeden z największych i kompletnych założeń folwarcznych na Pomorzu Zachodnim.

W pełni czytelna jest pierwotna kompozycja funkcjonalno-przestrzenna oraz zabudowa gospodarcza o oryginalnych formach architektonicznych i neostylowym wystroju.

Historia

Strąpie to wieś o metryce XV-wiecznej, odnotowana na planie Lubinusa z 1618 roku, zniszczona w trakcie wojny 30-letniej, następnie osada folwarczna w ramach majątku Dzikowo. W 1718 roku był to wolny folwark z owczarnią, własność Wilhelma Sigismunda von Küssow. Na pocz. XIX wieku majątek należał do mjr von Lebbin, który był fundatorem dworu i parku. Od poł. XIX wieku właścicielem Strąpia była rodzina Wöller (stanu mieszczańskiego), która przyczyniła się do znacznego rozwoju folwarku; do majątku należało ok. 3050 mórg ziemi. Na przełomie XIX/XX wiek majątek przejął

Wilhelm Bohm (fundator miejscowego kościoła); od lat 20. XX wieku własność jego córki - Heni von Stosch. W owym czasie majątek liczył ok. 750 ha ziemi i specjalizował się m.in. w hodowli owiec.

Po II wojnie światowej zespół użytkowany był przez wojsko radzieckie, w 1947 roku przejęty przez Państwowe Nieruchomości Ziemskie, następnie Państwowe Gospodarstwa Rolne; po 1991 roku w zasobie Agencji Nieruchomości Rolnych, obecnie zagospodarowany przez gospodarstwo produkcyjno-handlowe.

Zabudowa gospodarcza zespołu folwarcznego została wzniesiona w jednym okresie, tj. w 4 ćw. XIX wieku, przy czym dwa budynki są datowane: owczarnia (ob. magazyn) - 1889 r., gorzelnia - 1893 r. Z ok. 1910 roku pochodzi budynek mieszkalno-gospodarczy.

Opis

Dziedziniec folwarczny zlokalizowany jest w południowej części wsi, po wschodniej stronie jeziora i stanowi dominujący element układu przestrzennego. Podwórze folwarczne (łącznie z dworem i rządcówką) ma formę nieregularnej kompozycji geometrycznej, ukształtowanej w sposób osiowy; pierwotnie w kształcie podkowy otwartej od południa, od 1 ćw. XX wieku w formie trapezu. Budynki zamykające podwórze tworzą wnętrze urbanistyczno-architektoniczne z otwarciami komunikacyjnymi oraz krajobrazowymi. Wzdłuż zachodniego boku podwórza ulokowane są: dwór, rządcówka, gołębnik i budynek inwentarski, a po przeciwległej stronie: dwie owczarnie (ob. magazyny - stodoły) oraz budynek wielofunkcyjny. Od północy podwórze zamyka gorzelnia, a od południa budynek gospodarczo-mieszkalny oraz kościół i dalej - w kierunku płd.-zachodnim - park krajobrazowy, stanowiący elementy zabytkowego zespołu podworskiego.

Zabudowa dziedzińca folwarcznego:

Budynek inwentarski (chlewnia) z magazynem i gołębnikiem (3-4) - wzniesiony został w 4 ćw. XIX w., murowany z cegły ceramicznej, na wysokim kamiennym cokole, nietynkowany. Budynek założony na planie prostokąta z przybudówką w szczycie południowym, z wejściami w ścianie podwórzowej (wschodniej). Bryła korpusu jest dwukondygnacyjna, ze składowym poddaszem podwyższonym o ściankę kolankową, nakryta dachem dwuspadowym: pierwotnie łupkiem, obecnie - eternitem. Przybudówka o rozczłonkowanej bryle: w części wschodniej prostopadłościenna, dwukondygnacyjna, nakryta dachem łamanym; w części zachodniej wieżowa, w formie ośmiobocznego graniastosłupa, nakryta daszkiem ostrosłupowym. Elewacje mają regularne podziały osiowe (fasada 6-osiowa), akcentowane ceglanymi gzymsami i fryzami (kostkowe, ząbkowe, pilaste, sieciowe), odcinkowymi nadprożami i starannym wątkiem ceglanego muru; a w obrębie przybudówki z gzymsami arkadowymi, schodkowymi, lizenami i ceramicznymi płycinami.

Gorzelnia - płatkarnia (5) - pochodzi z 1893 r., murowana z cegły ceramicznej, na wysokim kamiennym cokole, nietynkowana. Budynek charakteryzuje się rozczłonkowanym rzutem i rozbudowaną bryle. Korpus założony został na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym, z przylegającymi z trzech stron parterowymi przybudówkami. Przy kotłowni ustawiony jest ceglany, zestopniowany komin. Budynek główny zachował oryginalną kompozycję elewacji, odzwierciedlającą funkcjonalne podziały wnętrza, tj. z fermentownią, aparatownią oraz mieszkaniem na 1 piętrze. Elewacje dzielone są lizenami i prostymi gzymsami, a otwory ujęte odcinkowymi nadprożami.

Budynek wielofunkcyjny (6) - wybudowany w 4 ćw. XIX w., murowany z kamienia łamanego i cegły ceramicznej, nietynkowany. Jest to budynek wielkokubaturowy, założony na planie wydłużonego prostokąta, z wejściami w ścianach długich, parterowy z poddaszem składowym (w części południowej dwukondygnacyjny), nakryty płaskim dachem dwuspadowym. Elewacje charakteryzują się regularnymi podziałami osiowymi i bogatym wystrojem architektonicznym w postaci: lizen, gzymsów (prostych i pilastych), odcinkowych nadproży, sterczyn; w szczycie południowym sterycznka w formie gloriety. Fasada akcentowana jest kolorystyką i fakturą kamiennego i ceglanego budulca. We wnętrzu wydzielone były pomieszczenia inwentarskie (jałownik, stajnia), magazyny, śrutownik, przejazd bramny.

Owczarnia, ob. stodoła (7) - wzniesiona w 1889 r., murowana z cegły ceramicznej, na kamiennym cokole, nietynkowana. Budynek założony jest na planie prostokąta (ok. 73 x 18 m), wielkokubaturowy, parterowy, nakryty płaskim dachem dwuspadowym. Wnętrze ma formę jednoprzestrzenną, z trzema przejazdami (klepiskami) na osi krótkiej oraz czteroma sąsiekami, wydzielonymi sąsiecznicami. Elewacje o regularnych podziałach osiowych, akcentowane rytmem ceglanych lizen, dzielone gzymsami kostkowymi i arkadkowymi, z odcinkowymi nadprożami; pośrodku fasady tondo z inicjałami właściciela majątku i datą 1889.

Owczarnia, ob. magazyn (8) - wybudowana została w 4 ćw. XIX w., murowana z cegły ceramicznej, na wysokim kamiennym cokole, nietynkowana. Budynek założony jest na planie prostokąta (ok. 65 x 19 m), wielkokubaturowy, parterowy ze składowym poddaszem podwyższonym o ściankę kolankową, nakryty płaskim dachem dwuspadowym. Pierwotnie inwentarskie wnętrze z boksami dla owiec zostało przekształcone na pomieszczenia magazynowe. Elewacje mają regularne podziały osiowe, akcentowane rytmem ceglanych lizen, fryzem arkadkowym oraz odcinkowymi nadprożami otworów.

Budynek gospodarczo-mieszkalny (9) - jest to najmłodszy obiekt w obrębie zabytkowego podwórza folwarcznego, datowany na ok. 1910 r. Ściany są murowane z cegły ceramicznej, częściowo tynkowane. Budynek założony został na planie prostokąta, o asymetrycznej bryle: korpus parterowy nakryty jest dachem dwuspadowym z facjatkami i sygnaturką (z zegarem); ryzality szczytowe są dwukondygnacyjne, z daszkami dwuspadowymi. Wnętrze miało charakter wielofunkcyjny, w którym znajdowały się: powozownia, garaż, stajnia, stolarnia, kuźnia - warsztat i pomieszczenia dla obsługi. Na drugiej kondygnacji ryzalitów szczytowych ulokowane były mieszkania. Elewacje mają regularny (segmentowy) podziałach osiowych, odzwierciedlający funkcjonalny układ wnętrza. Fasada układ 11-osiowa, opięta w szczytach dwukondygnacyjnymi i dwuosiowymi skrzydłami, ze snycersko opracowanymi szczytami. Elewacje akcentowane ceramicznymi gzymsami kostkowymi i arkadkowymi, lizenami, opaskami otworowymi i odcinkowymi nadprożami; facjatki i sygnaturaka zwieńczone są metalowymi iglicami.

Budynki folwarczne dostępne są z zewnątrz (od strony drogi); wnętrze dziedzińca i budynki dostępne po uprzednim uzgodnieniu z dzierżawcą terenu („Gospodarstwo Produkcyjno - Handlowe Brocki"

Oprac. Waldemar Witek, OT NID Szczecin, 19-12-2016 r.

Rodzaj: budynek gospodarczy

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_ZE.36647, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_ZE.32308