Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny


kościół 1639 - 1641 Stoczek

Adres
Stoczek, 30

Lokalizacja
woj. warmińsko-mazurskie, pow. lidzbarski, gm. Kiwity

Na terenie katolickiej Warmii powstał zespół barokowych kościołów pielgrzymkowych, do których - obok Świętej Lipki, Krosna, Chwalęcina, Głotowa czy Międzylesia – należy też kościół w Stoczku Klasztornym, zwanym Warmińskim (niem. Kloster Springborn).

Kościół w Stoczku Klasztornym (obecnie gmina Kiwity, powiat lidzbarski) ufundował biskup warmiński Mikołaj Szyszkowski jako wotum dziękczynne na zakończenie wojny ze Szwecją. Sanktuarium, poświęcone Matce Boskiej Królowej Pokoju, powstało w miejscu trwającego od średniowiecza kultu maryjnego i wcześniejszej niewielkiej kaplicy. W pierwszym etapie, w latach 1639-1641, powstał wolnostojący kościół w formie rotundy. Następnie w latach 1659-1677 z fundacji biskupa Jana Wydżgi powstał pierwszy, murowany klasztor, który powstał po stronie wschodniej kościoła. Od początku klasztorem zarządzali bernardyni sprowadzeni z Barczewa. W latach 1708-1711 wokół kościoła wzniesiono czworoboczne, przesklepione krużganki arkadowe z kaplicami w narożnikach na wzór założenia pielgrzymkowego w Świętej Lipce (pierwotnie otwarte krużganki zostały zamurowane w 1741 r.). W okresie 1711-1712 do rotundy dobudowano prostokątne prezbiterium z trzykondygnacyjną wieżą. Przebudowę i rozbudowę klasztoru kontynuowano w latach 1716-1717, 1864-1865 i 1909 otrzymując dzisiejszą formę trzyskrzydłowego założenia klasztornego, z wewnętrznym wirydarzem i założeniem ogrodowym w północno-wschodniej części całego założenia. W 1909 r. skrzydło północno-wschodnie klasztoru zostało nadbudowane o piętro według projektu architekta Boltena z Królewca, a w 1913 roku do kościoła dobudowano kruchtę zachodnią według projektu prof. Fryderyka Lahrsa z Królewca. W latach 20. XX wieku Stoczkiem Klasztornym zajmowali się ojcowie franciszkanie ze Śląska, a po wojnie w 1957 r. kościół został powierzony Zgromadzeniu Księży Marianów. Zespół klasztorno-pielgrzymkowy w Stoczku Klasztornym stał się znany głównie jako miejsce internowania prymasa Polski, kardynała Stefana Wyszyńskiego w latach 1953-1954.

Założenie w Stoczku Klasztornym składa się z kościoła w kształcie rotundy, otoczonego czworobokiem krużganków oraz klasztoru z wirydarzem, przylegającego do niego od wschodu. Od strony północno-wschodniej do zespołu zabudowań przylega ogród klasztorny o barokowym charakterze i regularnym układzie kwaterowym, odtworzonym w końcu XX wieku. Teren ogrodu od strony zachodniej zamyka budynek gospodarczy.

Kościół jest orientowany, założony na planie koła, w kształcie rotundy, z wydłużonym, prostokątnym prezbiterium od wschodu, które łączący się ze skrzydłem krużganków oraz z niewielką, kwadratową kruchtą od zachodu. Krużganki zostały założone na planie zbliżonym do kwadratu, z narożnikowymi, lekko wysuniętymi przed lico kaplicami na rzucie kwadratu, nakrytymi kopułami z latarniami. Pierwotnie otwarte arkady krużganków zostały zamurowane i częściowo przeszklone. Pośrodku zachodniego i południowego skrzydła krużgankowego znajdują się otwory wejściowe, zamknięte odpowiednio łukiem koszowym i półokrągłym. Wejście główne zachodnie jest dodatkowo flankowane rzeźbami, ustawionymi na wbudowanych w ścianę krużganków postumentach, o ściankach ozdobionych płycinami. Budynek klasztoru składa się z dwóch dwukondygnacyjnych skrzydeł (północnego i południowego) oraz jednego trójkondygnacyjnego skrzydła wschodniego, które założone zostały wokół prostokątnego dziedzińca klasztornego. Zamknięcie zachodnie domu zakonnego stanowi jedno ze skrzydeł krużganków, nadbudowane o użytkowe piętro, z wbudowaną wieżą na osi kościoła. Wieża o prostych i gładkich elewacjach, z jedynym przepruciem w górnej części w postaci par okienek.

Kościół z krużgankami i klasztorem został wymurowany z cegły i otynkowany. Dekorację architektoniczną elewacji kościoła, prezbiterium i krużganków tworzą rytmicznie rozmieszczone lizeny, połączone górą rodzajem uproszczonego belkowania, a także gzymsy, płyciny, obramienia wokół dwóch jedynych okien w rotundzie, duże i prostokątne obramienia z uszakami wokół okienek kaplic. Elementem ozdobnym rotundy są także trzy marmurowe portale barokowe, z których północny i południowy są ślepe, a zachodni jest obudowany późniejsza kruchtą. Kruchtę zachodnią wieńczony półkolisty szczyt o spływach wolutowych, opartych na gzymsie i parach pilastrów, flankujących otwór wejściowy. Szczyt wypełnia nisza z płaskorzeźbą. Artykulację ścian wewnątrz krużganków tworzą pilastry, które dźwigają sklepienia wraz z filarami arkad. Najbardziej efektowną jest elewacja wschodnia klasztoru (od strony ogrodu), trzykondygnacyjna, na wysokim cokole, wieloosiowa, symetryczna, ze środkowym, trójosiowym pseudoryzalitem, zwieńczonym trójkątnym tympanonem z okulusem pośrodku i kartuszem w zwieńczeniu. Ścianę zdobi detal architektoniczny w postaci par narożnych pilastrów, biegnących przez całą wysokość elewacji, płycin międzyokiennych, zworników nadokiennych, gzymsów, obramienia wokół okulusa. Podobna zasada rozczłonkowania ścian za pomocą pilastrów i lizen pomiędzy osiami okiennymi, wraz z powtórzeniem niektórych rozwiązań dekoracyjnych, występuje na pozostałych elewacjach klasztoru.

Rotundę wieńczy kopuła z latarnią, a prezbiterium – dach dwuspadowy. Niewysokie krużganki, przykryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, mają dachy dwuspadowe, zaś wyższe kaplice narożne nakryte są kopułami z latarniami. Skrzydła klasztorne mają dachy o zróżnicowanej wysokości i ilości połaci; wieżę wieńczy hełm z latarnią.

Wnętrze o marmoryzowanych ścianach, rozczłonkowanych jońskimi pilastrami, zdobi barokowe wyposażenie:

  • ołtarz główny;
  • ołtarz boczny z obrazem św. Anna Samotrzeć, 1678 r. lub 1 ćw. XVIII w.;
  • ołtarz boczny z obrazem Chrystusa Miłosiernego;
  • obraz Matki Boskiej Śnieżnej z kościoła S. Maria Maggiore sprowadzony z Rzymu w 1643 r.;
  • chór z organami z 1695 r.;
  • żelazna i złocona ambona Hermana Katenbringka z 1738 r.;
  • żelazna balustrada z 1756 r.;
  • drewniane rzeźby św. Franciszka i św. Piotra autorstwa Krzysztofa Perwangera z 1744 r.;
  • polichromie sklepień krużganków i w kaplicach narożnych Macieja Meyera z 1736 r. ze scenami starotestamentowymi; stiukowe płaskorzeźby przedstawiające stacje Drogi Krzyżowej w krużgankach autorstwa Krzysztofa Perwangera z 1742 r.

Bibliografia

  • T. Chrzanowski, Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii, Olsztyn 1978.
  • M. Zwierowicz, Odnowione parki i ogrody Warmii i Mazur. Galiny, Wajsznory, Stoczek Klasztorny, Ochrona Zabytków, 2005.
  • Strona internetowa zabytek.pl, Kościół pw. Nawiedzenia NMP wraz z krużgankiem, domem zakonnym i ogrodem

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Maja .

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_28_BK.146691, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_28_BK.237802