Usytuowanie i opis

Grodzisko położone jest na zachód od zabudowań wsi Staświny, pomiędzy wschodnim brzegiem jeziora Wojnowo, a brzegiem rzeki Staświnki. Założenie obronne w Staświnach ma kształt wydłużonego trójkąta zwróconego wierzchołkiem w kierunku południowym. Na północnym krańcu grodziska znajduje się wał zaporowy, którego zewnętrzna wysokość sięga 4 metrów. Całkowita długość obiektu wynosi ok. 250 m. Poczynając od wału, majdan grodziska jest łukowato zaklęśnięty i po ok. 130 metrach ponownie podnosi się o ok. 2 metry. Wyodrębniona w ten sposób, nieco wyższa, południowa część grodziska ma długość ok. 115 merów.

Historia

Grodzisko znane w miejscowej tradycji jako Święta Góra. Najstarsza faza funkcjonowania w tym miejscu grodu, związana z ludnością kultury kurhanów zachodniobałtyjskich. przypada na wczesną epokę żelaza. Kolejna faza użytkowania obiektu miała miejsce w okresie wędrówek ludów. Najmłodszą fazę należy wiązać z wczesnym średniowieczem. Najstarsza informacja o obiekcie pochodzi z lat 1661-1671, kiedy to grodzisko zostało ujęte na mapie nadwornego mierniczego Księstwa Pruskiego Józefa Naronowicza-Narońskiego. Grodzisko odegrało również swoją rolę podczas potopu szwedzkiego w lutym 1657 r., co zostało odnotowane w trakcie badań archeologicznych znalezieniem 35 kul do muszkietów. Około 1861 r. wał grodziska został poważnie uszkodzony i stał się łatwo dostępnym miejscem pozyskiwania kamieni do budowy drogi i niektórych domów we wsi. Podczas pierwszej wojny światowej w części północnej zachodniego stoku obiektu wybudowano schron. W trakcie badań wykopaliskowych zarejestrowano również ślady okopu będącego zapewne elementem oporu umocnień polowych Twierdzy Boyen w Giżycku.

Stan i wyniki badań

Jako przedmiot badań naukowych grodzisko w Staświnach zostało po raz pierwszy uwzględnione przez Johana Guise w latach 20-tych XIX w. w pierwszej inwentaryzacji grodzisk pruskich. Pierwsze prace wykopaliskowe na obiekcie przeprowadzone zostały w 1881 r. przez miejscowego nauczyciela i dotyczyły wału zaporowego znajdującego się w północnej części stanowiska. Kolejne badania przeprowadzono w roku 1922 i 1923. Ustalono wówczas, że gród na Świętej Górze był zasiedlony długotrwale. Po II wojnie światowej, w roku 1949, Jerzy Antoniewicz przeprowadził na grodzisku pierwsze badania powierzchniowe. W 1978 r. Biuro Badań i Dokumentacji Zabytków w Suwałkach przeprowadziło badania sondażowe w północnej części obiektu. Oprócz fragmentów naczyń ceramicznych i kości zwierzęcych zarejestrowano pozostałości paleniska. Kolejne badania wykopaliskowe miały miejsce w 2005 r. i przeprowadzone zostały przez Małgorzatę i Macieja Karczewskich z ramienia Uniwersytetu w Białymstoku. Ustalono wówczas chronologię stanowiska, oraz jego losy po okresie użytkowania jako grodu.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt ogrodzony

Oprac. Adam Mackiewicz, 6.12.2014 r.