Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

ratusz - Zabytek.pl

ratusz


budynek użyteczności publicznej 1250 - 1280 Stargard

Adres
Stargard, Rynek Staromiejski 1

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. stargardzki, gm. Stargard (gm. miejska)

Jeden z najbardziej okazałych gotyckich ratuszy zachowanych do dziś na Pomorzu Zachodnim.Obiekt sięgający swymi początkami XIII w., kilkakrotnie przebudowywany, w 2.

poł. XVI w. zwieńczony gotycko-renesansowym szczytem o wyjątkowo bogatej dekoracji maswerkowej, którą zrekonstruowano w trakcie powojennej odbudowy. Obecnie należy do głównych akcentów architektonicznych stargardzkiego Starego Miasta, a zarazem do najcenniejszych zabytków Stargardu.

Historia

Miasto Stargard było lokowane przez księcia Barnima I w 1253 r., a potem ponownie w 1278 r. przez książąt Bogusława IV, Barnima II, Ottona I r. na prawie lubeckim. W tym samym roku wymienianych jest aż 19 rajców miejskich. Już prawdopodobnie w latach 60. XIII w. powstał dom kupca. Wzniesiony na obrysie fundamentów obecnego ratusza, przetrwał w murach obwodowych obecnie istniejącej budowli do wysokości przyziemia. Fasada budynku zwrócona w kierunku południowym, flankowana była przez dwie kręte klatki schodowe. Na poziomie przyziemia mieściła się wielka dwunawowa sala nakryta stropem wspartym na słupach na przemian drewnianych i ceglanych. W końcu XIV w. dotychczasową budowlę podwyższono o jedną kondygnację. Na parterze pozostawiono halę kupiecką, na 1. piętrze usytuowano pomieszczenia administracyjne - salę obrad, salę posiedzeń sądu, pokój burmistrza, kancelarię, archiwum, skarbiec i inne. Elewację frontową zwrócono teraz na zachód, w stronę Rynku. W jej przyziemiu usytuowany był portal głównego wejścia. Drugą kondygnację dzieliło siedem okien zamkniętych łukami odcinkowymi, a całość wieńczył wysoki trójkątny szczyt. Elewacje boczne podzielone były w kondygnacji parteru na przemian ostrołukowymi oknami i blendami zamkniętymi łukiem odcinkowym, na piętrze - mniejszymi oknami i blendami, również o zamknięciu łukiem odcinkowym. Trzeci etap budowy ratusza, po pożarze z 1540 r. ukończony został do 1569 r. Zarówno elewacje, jak i wnętrze budowli zostały wówczas przekształcone w formach przejściowych pomiędzy gotykiem a renesansem. W hali na parterze zstąpiono słupy kamiennymi kolumnami o skręconych trzonach. Zmieniono formę okien dwóch wyższych kondygnacji fasady, oraz okien 1. piętra elewacji wschodniej i południowej, które zamknięto łukami kotarowymi. Fasada otrzymała nowy, podzielony gzymsami szczyt, który ozdobiono bogatym, maswerkowym ornamentem. Wszystkie elewacje otynkowano. W 1635 r. ratusz został zniszczony przez kolejny pożar. W wyniku odbudowy, która teraz nastąpiła powstał wczesnobarokowy, wolutowy szczyt elewacji wschodniej. Zmieniono też formę szczytu fasady, którego górną, zniszczoną kondygnację odbudowano w nowej formie z okrągłą blendą i wolutami po bokach. Wówczas też zapewne przekształcono zamknięcia okien fasady, zamieniając łuk kotarowy na odcinkowy. W latach 1896-1897 przeprowadzono restaurację ratusza pod kierunkiem stargardzkiego architekta D. Denekego. Prace te polegały na odsłonięciu i częściowej rekonstrukcji elementów późnogotyckich. Zrekonstruowano w domniemanej pierwotnej formie zwieńczenie szczytu fasady, przywrócono zamknięcia okien w formie łuków kotarowych, a w obu elewacjach szczytowych wykonano ostrołukowe arkady w miejsce okien. W 1945 r. ratusz uległ zniszczeniu w ok. 75%. Ocalały głównie mury obwodowe, jednak ozdobne szczyty zostały zniszczone. Do odbudowy przystąpiono w 1947 roku, kiedy to odgruzowano ruinę. W roku następnym rozpoczęto właściwe prace budowlane, 1949 r. zrekonstruowano szczyt zachodni. Prace te wykonała miejska brygada ze Stargardu pod nadzorem PKZ w Gdańsku. Po kilkuletniej przerwie do dalsze prace wznowiono w 1957 r. Projekt odbudowy wykonał inż. F. Dzierżanowski z PKZ Gdańsk. W wyniku przeprowadzonych prac zrekonstruowano oba szczyty, odtwarzając m.in. całość dekoracji fasady. Przywrócono łuki kotarowe nad oknami, zlikwidowano ostrołukowe arkady w szczytowych elewacjach, zastępując je oknami. Nie przywrócono też wejścia w elewacji wschodniej. We wnętrzu wprowadzono całkowicie nowy układ dwu- i półtraktowy, likwidując dawne podziały. Prace ukończono w 1961 r. W odbudowanym ratuszu znalazły swą siedzibę władze miejskie.

Opis

Ratusz położony we wschodniej pierzei Rynku Staromiejskiego u wylotu ul. Kramarskiej. Zwrócony zachodnią elewacją szczytową w stronę rynku, wschodnią elewacją ku ulicy Kazimierza Wielkiego sąsiaduje od południa z osiemnastowiecznym odwachem, należącym obecnie do kompleksu budynków muzeum.

Ratusz gotycki, z elementami późnego gotyku i wczesnego baroku, założony na rzucie wydłużonego prostokąta, z niewielkim ryzalitem od strony południowej. Podpiwniczony, jednopiętrowy, z użytkowym poddaszem, nakryty dwuspadowym dachem z małymi lukarnami. Murowany z cegły gotyckiej i nowożytnej, otynkowany. Nad piwnicami zachowane sklepienia kolebkowe, pozostałe kondygnacje nakryte masywnymi stropami z czasów powojennej odbudowy. Dach kryty dachówką karpiówką.

Elewacje podzielone gzymsami kordonowymi i parapetowymi. Okna parteru zamknięte łukiem odcinkowym, otwory 1. piętra (z wyjątkiem elewacji północnej) oraz szczytu fasady - łukiem kotarowym. Fasada w przyziemiu czteroosiowa, z ostrołukowym portalem o profilowanych ościeżach, usytuowanym asymetrycznie, w drugiej osi od południa. Osie okien 1. piętra i poddasza niezgodne z osiami otworów parteru. Szczyt fasady schodkowy o krawędziach utworzonych przez ćwiartki kół, podzielony gzymsami na pięć stref. Pomiędzy gzymsami bogata dekoracja maswerkowa o motywach m.in. przenikających się kół, ostrołuków i innych figur geometrycznych. Elewacja wschodnia czteroosiowa, zwieńczona późnorenesansowym szczytem wolutowym, podzielonym gzymsami na cztery strefy. W elewacji południowej asymetrycznie usytuowany wydatny ryzalit klatki schodowej, zwieńczony trójstrefowym szczytem. Wnętrze dwu- i półtraktowe, całkowicie przekształcone w wyniku powojennej odbudowy.

Obiekt dostępny w godzinach pracy urzędu.

Oprac. Maciej Słomiński, OT NID Szczecin, 26-06-2017 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.111632, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.391537