Historia

Rodzeństwo Schoen: Franz, Ernst i Fanny przybyło do Sosnowca w 1875roku. Franz założył przędzalnię wigoniu na Sielcu, Ernst przędzalnię czesankową na Środuli. Pałac Ernsta Schoena figuruje na planie z lat 1884-1886, jednak budowę ukończono prawdopodobnie ok. 10 lat później.Nie jest znane nazwisko autora projektu ani też dokładna data budowy obiektu. Budowę pałacu Wilhelma ukończono w 1900 r.

Po 1945 r. oba pałace zostały upaństwowione oraz przystosowane do nowych funkcji. Na parterze większego umieszczono przedszkole, a na wyższych kondygnacjachzamieszkali pracownicy fabryki włókienniczej.Głównym elementem zespołu był staw, zlikwidowany po II wojnie światowej. W jego sąsiedztwie znajdował się drewniany, ażurowy pawilon kręgielni i przystań, a także wieńcząca murowaną skarpę kamienna balustrada, pełniąca funkcję tarasu widokowego. Prawdopodobnie w pn. części parku znajdowały się stajnie i powozownie. W latach 50. XX w. wyburzono mur parkowy wraz z trzema bramami wjazdowymi. Od 1985 r. pałac jest siedzibą muzeum. Na parterze znajdują się sale reprezentacyjne Urzędu Stanu Cywilnego, a w części pomieszczeń piwnicznych restauracja. W mniejszym pałacu mieściły się m.in. szkoła włókiennicza, Klub Studencki i przedszkole.

Opis

Pałac Schoena (ojca) jest czterokondygnacyjny, nakryty dachem mansardowym,utrzymany w stylu neobarokowym. Zbudowano go na planie czworoboku, z basztami o cebulastych hełmach w trzech narożach budynku. Partia przyziemia zaznaczona została kamienną okładziną, elewacje bogato zdobione sztukaterią (przeważają liście i owoce dębu z monogramem S) i płycinami dekorowanymi rocaille´ami i girlandami. Na fasadzie zwraca uwagę motyw ludzkiej twarzy oraz kartusze i hermy. Pierwotnie fasada pałacu znajdowała się po stronie wsch., ale w latach 40. XX w. przeniesiono ją na stronę pd., w miejsce wyburzonej oranżerii.

Układ wnętrz uległ zmianie. Na parterze znajdowały się pomieszczenia reprezentacyjne, owalna, bogato zdobiona stiukami sień prowadziła do węższego westybulu. Po obu jego stronach mieściły się szatnie damska i męska. Za nim znajdował się okazały hall, będący rodzajem dziedzińca wewnętrznego,wznoszącego się przez wszystkie kondygnacje i zamkniętego świetlikiem. Na wprost sieni znajduje się wejście prowadzące niegdyś do 50-osobowej jadalni połączonej z otwartą na taras loggią. Stąd przechodzono do pokoju bilardowego i bufetowego. Po lewej stronie hallu znajdowała się sala balowa z wystrojem w stylu neorokokowym. Z niej przejścia prowadziły do oranżerii, pokoju damskiego i męskiego. Pokój dla pań (po lewej stronie oranżerii) urządzono w stylu angielskim, obecnie zaadaptowano go na szatnię. Pokój dla panów urządzono w stylu mauretańskim. Sala balowa nie istnieje i obecnie pełni funkcje wystawowe i recepcyjne. Na półpiętrze reprezentacyjnej klatki schodowej, w trzech podłużnych, łukowato zamkniętych oknach umieszczono witraże. Pierwsze piętro pałacu mieściło sypialnie, toalety i prywatne pokoje właściciela. Na drugim piętrze, na które wiodą już skromne i wąskie schody, znajdowały się pokoje gościnne, pomieszczenia służby i spiżarnia. W suterenach usytuowane były pomieszczenia gospodarcze, m.in. pralnia parowa.

Pałac należał do najważniejszych centrów życia towarzyskiego Sosnowca. Odbywały się tu nie tylko ekskluzywne bale, ale także koncerty muzyczne i inne imprezy kulturalne.

Pałac Wilhelma to neobarokowa, dwukondygnacjowa budowlawzniesiona w 1900 r. na planie prostokąta wg projektu Józefa Pomian-Pomianowskiego. Budynek ma charakter willi bez cech reprezentacyjnej monumentalności. Przykryto ją czterospadowym, wysokim, łamanym dachem wspartym na pilastrach, które są niemal jedyną dekoracją fasady. Poza nimi charakterystyczny jest naczółek portalu z ozdobnym, pustym kartuszem. Elewację zach.(ogrodową) ozdabia ryzalit zwieńczony tarasem z fantazyjnym daszkiem. Wejście główne pałacu umieszczonopo stronie wsch. w wysuniętym przedsionku. Pałac ten pełnił funkcje obiektu gościnnego. Budynki zespołu otoczone są parkiem zaprojektowanym w stylu neoromantycznym. W części pd. parku znajdują się sztuczne ruiny i groty, a także pagórki, fontanny, altanki, kamienne ławki i mostki oraz rosarium. Układ dawnych ścieżek został w przeważającej części zatarty. Do chwili obecnej zachowały się natomiast zdewastowane groty skalne, resztki pagórków, pozostałości po kamiennej balustradzie i częściowo stary drzewostan. W drzewostanie wyróżniają się m.in. magnolia japońska i tulipanowiec amerykański

Park dostępny. Pałac Ernsta Schoena (tzw. duży) jest siedzibą Muzeum, dostępny z wyjątkiem poniedziałków w godz. 10-15. Pałac Wilhelma Schoena(tzw. mały) w trakcie odbudowy po pożarze.

Oprac. Aleksandra Bednarska, OT NID w Katowicach, 15-12-2015 r.