Historia

Wieś Sorkwity lokowała w 1379 r. Winrich von Kniprod wielki mistrz zakonu krzyżackiego. Patronat nad kościołem sprawowali właściciele istniejących tu dóbr rycerskich, do których należała m.in. rodzina von Schlieben. Z osobną Dietricha von Schliebena wiąże się rozpoczęcie budowy obecnego kościoła, wznoszonego w czterech etapach. Jako pierwsza w latach 1593 - 1607 powstała wschodnia część nawy wraz z zakrystią, rozbudowa w kierunku zachodnim przeprowadzona z inicjatywy kolejnego właściciela majątku Zygmunta von Egloffstein miała miejsce w latach 1698 - 1699. Wieża o gotyckiej artykulacji ścian została wzniesiona w latach 1701 - 1712. W ostatnim etapie, w latach 1750 - 1777 w czasie gruntownej odbudowy kościoła ujednolicono okna nawy. Z racji daty powstania kościół w Sorkwitach powinien być zaliczony do sztuki barokowej, jest to jednak przykład zapóźnienia stylowego o wyraźnych reminiscencjach sztuki gotyckiej. Parafia w Sorkwitach jest ostatnią wiejską parafią ewangelicką na Mazurach.

Opis

Kościół usytuowany jest po zachodniej stronie drogi prowadzącej do wsi Gieląd Stary, nad brzegiem jez. Gielądzkiego, na ogrodzonym, wydzielonym terenie. Na działce kościelnej zachowany starodrzew oraz ślady dawnego cmentarza, m.in. częściowa zniszczona rzeźba anioła. Jest to budowla murowana z kamienia polnego i cegły, tynkowana ( z wyjątkiem wieży), o jednorodnej bryle, założonej na rzucie prostokąta. Orientowana, z kwadratową wieżą po stronie zachodniej, zakrystią po stronie północnej i kruchtą wejściową po stronie południowej. Korpus z uskokowymi szkarpami na narożach, nakryty dachem dwuspadowym, wieża namiotowym, pokrycie dachów z dachówki ceramicznej. Elewacje kościoła gładkie, rozczłonkowane oknami o łuku półpełnym, znacznie bogatsza artykulacja ceglanej wieży z tynkowanymi pasami gzymsów i rzędami blend. Portal wieży uskokowy, zamknięty łukiem odcinkowym, na południowej ścianie wieży data 1711 ułożona z zendrówek; na szczycie wieży chorągiewka z datą 1777. Wnętrze salowe, nakryte spłaszczonym, pozornym sklepieniem kolebkowym wspartym na jońskich kolumnach, w zakrystii sklepienie krzyżowe. Wyposażenie typowe dla wiejskich świątyń ewangelickich, w większości wykonane w okresie budowy kościoła: manierystyczny ołtarz główny z 1623 r. wykonany przez Krzysztofa Bilicha i Marcina Lange, przebudowany przez Izaaka Rygę z Królewca, również autora ambony i anioła chrzcielnego (1701). Charakterystycznym elementem wyposażenia kościołów patronackich są ławy kolatorskie, tu z 1617 roku z późniejszymi herbami rodziny von der Groeben.

Zabytek dostępny.

Oprac. Marzena Zwierowicz, 5.12.2014 r.