formie romantycznego historyzmu. W budynku zastosowano formy neorenesansowe, neobarokowe i secesyjne. Wyróżnia się reprezentacyjną i malowniczą formą architektoniczną, z charakterystyczną wieżą, skrywającą w swoim wnętrzu komin, pełniącą równocześnie funkcję latarni morskiej i punku widokowego. Na szczególną uwagę zasługuje wystój hallu z witrażowym plafonem. Budowla jest usytuowana w najbardziej reprezentacyjnej części Sopotu i stanowi jedną z dominat wysokościowych miasta. Zakład Balneologiczny jest jednym z symboli nadmorskiego położenia i uzdrowiskowej funkcji Sopotu.

Historia

Lecznicze tradycje Sopotu sięgają 1824 r. Wtedy to Jerzy Haffner, pochodzący z Alzacji były major i chirurg wojsk napoleońskich, wzniósł pierwszy Dom Kąpielowy, oferujący ciepłe kąpiele. Nieco później obok zbudowano Dom Kuracyjny (mieszczący hotel i restaurację), teatr, molo spacerowe oraz założono park. Pod koniec XIX w. Sopot stał się modnym, dynamicznie rozwijającym się kurortem, w 1901 r. otrzymał prawa miejskie. W pierwszych latach XX w. władze miasta wzniosły szereg nowych, okazałych budowli, mających na celu wzbogacenie oferty oraz podniesienie Sopotu do rangi najlepszych kurortów europejskich. W tym okresie zbudowano m. innymi nowe Łazienki Południowe i Północne, Dom Zdrojowy i powiększono molo. W latach 1903-1904 r. wzniesiono nowy Zakład Kąpielowy, zaprojektowany przez sopockich architektów - Paula Puchmuellera i Heinricha Dunkela. We wnętrzu urządzono 48 kabin zabiegowych, w tym kabiny o podwyższonym standardzie oraz z wannami dla dzieci. Oferowano m. innymi ciepłe kąpiele borowinowe, solankowe, słodkowodne, w wodzie morskiej, z igliwiem lub otrębami. Budynek był ogrzewany i zabiegi lecznicze mogły być wykonywane także w sezonie zimnym. Podczas II wojny światowej zostało zniszczone skrzydło wsch., które odbudowano już we współczesnej formie. W 1956 r. Zakład Kąpielowy przekształcono w Zakład Balneologiczny i przyłączono go do Wojewódzkiego Zespołu Reumatologicznego im. dr Jadwigi Titz-Kosko.

Opis

Zakład Balneologiczny znajduje się na zakończeniu głównej osi komunikacyjnej miasta - ul. Bohaterów Monte Cassino. Usytuowany jest po zach. stronie reprezentacyjnego pl. Zdrojowego, przy którym mieści się także Dom Zdrojowy (tzw. IV), Hotel Sheraton i molo spacerowe. Od strony wsch. Zakład Balneologiczny przylega do nadmorskiego pasażu i plaży, od pd. do Parku Południowego, a od zach. poprzedzony jest niewielkim skwerem z fontanną.

Budynek wzniesiony w stylu eklektycznym, z przewagą cech neorenesansowych i neobarokowych, z elementami secesji. Obiekt założony na rzucie litery „C”. Bryła mocno rozczłonkowana, złożona z trzech zasadniczych części: części głównej, obejmującej pn.-zach. naroże budowli, oraz trzech skrzydeł - północno-wschodniego, zachodniego i południowego. Główna część budowli parterowa, z centralnie usytuowaną ośmioboczną, przysadzistą wieżą, krytą takimż dachem z sygnaturką. W trzech narożach występują mniejsze, dwukondygnacyjne wieże - na rzutach koła, zwieńczone hełmami. Elewacja zach. tej części budynku jest symetryczna, z głównym wejściem na osi. W pn.-wsch. skrzydle budynku wysoka, smukła wieża, kryjąca w swoim wnętrzu komin i równocześnie pełniąca funkcję latarni morskiej oraz punktu widokowego. Wieża zwieńczona nadwieszoną laterną - galerią widokową, krytą smukłym, czterospadowym dachem z sygnaturką (w ostatnich latach zrekonstruowaną), kryjącą wylot komina. Skrzydła pn.-wsch., zach. i pd. dwukondygnacyjne, kryte wielospadowymi dachami. W skrzydle pn. i pd. dekoracyjne, neorenesansowe szczyty. Dekoracja architektoniczna elewacji w postaci opasek okiennych, klińców, wsporników z motywami zwierzęcymi, muszli i obelisków. Główne wejście do budynku w formie portalu, autorstwa Fentzloffa, złożonego z dwóch kolumn dźwigających belkowanie i naczółek z herbem Sopotu. Naczółek przytrzymywany po bokach przez rzeźby dwóch trytonów.

W głównej części budowli, we wnętrzu ośmiobocznej wieży reprezentacyjny hall. Założony na planie kwadratu, posiada rozczłonkowane arkadami ściany, z bogatą dekoracją architektoniczno-sztukatorską w formie pilastrów, wyłamanych gzymsów, kobiecych masek i sylwetek delfinów. Hall nakryty ośmiobocznym, eklektyczno-secesyjnym plafonem witrażowym, wykonanym przez Ferdynanda Muellera z Quedlinburga. Pośrodku plafonu ośmiokątna próżnia, otoczona galerią. Ponadto, w budynku zachowały się m. innymi witraże w sali gimnastycznej, schody z dekoracyjną, metalową balustradą oraz secesyjne kafle w niektórych kabinach zabiegowych.

Zabytek dostępny.

Oprac. Beata Dygulska, OT NID w Gdańsku, 12.11.2014 r.