Założenie - poprzez molo powiązane kompozycyjnie z morzem - posiada wyjątkowo wysokie walory krajobrazowe i jest doskonale wyeksponowane od strony morza. Spacerowe molo jest jednym z najdłuższych w Europie i należy do najbardziej charakterystycznych budowli Sopotu. Stanowi symbol wypoczynkowego charakteru miasta, wyrażając zarówno jego dawną świetność, jak i współczesne aspiracje do znakomicie prosperującego kurortu.

Historia

Pierwsze kąpielisko w ówczesnej wsi Sopoty założył w 1819 r. Karol Krzysztof Wegner. W 1823 r. Jerzy Haffner, pochodzący z Alzacji były major i chirurg wojsk napoleońskich, wzniósł pierwszy Dom Kąpielowy, służący kąpielom i zabiegom leczniczym, a rok później Dom Kuracyjny (zwany również Zdrojowym), mieszczący hotel i restaurację. Równocześnie urządzono park, w latach 30. zbudowano molo spacerowe i w 1843 r. teatr. W 1877 r. kąpielisko wykupiły z rąk prywatnych władze gminy, które w 1880 r. wzniosły nowy Dom Kuracyjny (tzw. II). Pod koniec XIX w. Sopot stał się modnym, dynamicznie rozwijającym się kurortem. W 1901 r. otrzymał prawa miejskie. Władze miasta w 1910 r. zbudowały nowy Dom Kuracyjny (tzw. III), zaprojektowany przez Carla Webera, przy współpracy z Paulem Puchmuellerem i Adolfem Bielefeldtem. Nowy obiekt imponował rozmachem, bogactwem architektury i rozbudowanym programem funkcjonalnym. Stanowił zespół czterech budynków, okalających z każdej strony Skwer Kuracyjny. Na środku Skweru usytuowano okazałą fontannę. Od strony wsch. Skwer osłaniały werandy, w 1928 r. zastąpione półkolistymi galeriami spacerowymi. W 1930 r. zbudowano muszlę koncertową. W latach 1904, 1927 i 1939 rozbudowywano sopockie molo. Do II wojny światowej w Domu Kuracyjnym, na Skwerze i molo skupiało się życie towarzyskie Sopotu. Mieściło się tutaj kasyno, najbardziej popularne restauracje i kawiarnie, odbywały się koncerty, pokazy mody i imprezy sportowe. W 1945 r. Dom Kuracyjny spłonął. Z budowli pozostała jedynie część pomieszczeń przyziemia, tarasy oraz winiarnia, zw. dzisiaj Rotundą. Zachowało się również założenie Skweru Kuracyjnego wraz z fontanną, galeriami spacerowymi oraz muszlą koncertową. Na pozostałościach Domu Kuracyjnego w 1947 r. wzniesiono pawilony Międzynarodowych Targów Gdańskich, następnie przejęte przez. Biuro Wystaw Artystycznych i Państwową Galerię Sztuki. Na pocz. XXI w. pawilony rozebrano i na ich miejscu wzniesiono w latach 2006-2009 r. nowy Dom Zdrojowy (tzw. IV), nawiązujący formą architektoniczną do budowli z 1910 roku. W 2011 r. przy molo zbudowano marinę.

Opis

Plac Zdrojowy z reliktami tzw. III Domu Kuracyjnego oraz molo położone są nad morzem, na zakończeniu głównej osi komunikacyjnej miasta - ul. Bohaterów Monte Cassino. Plac jest symetryczny, z osią symetrii biegnącą na linii Rotunda Domu Zdrojowego - fontanna - molo. Zachodnia część placu jest prostokątna, zawarta pomiędzy zabudowaniami. Od strony południowej do placu przylega Zakład Balneologiczny, od pn. Hotel Sheraton, a od zachodu współczesny Dom Zdrojowy i tarasy, biegnące wzdłuż całego, zach. boku placu. W pn.-pd. narożu placu znajduje się muszla koncertowa. Wschodnia część placu jest półkolista, od strony morza ujęta dwiema ćwierćkolistymi galeriami, dochodzącymi do nasady mola. Na środku placu usytuowana jest fontanna. Geometria placu powtórzona jest przez układ ścieżek oraz nasadzenia strzyżonych lip - prostokątne w części zachodniej i ćwierćkoliste w części wschodniej.

Molo, wielokrotnie rozbudowywane i ostatecznie ukształtowane w 1939 r., posiada 512 m długości. Zbudowane z drewna, składa się z czterech części: 1) prostokątnego solarium, położonego u nasady molo, 2) trzonu, składającego się z pomostu głównego oraz pomostu bocznego, usytuowanego po południowej stronie, nisko nad wodą, 3) głowicy w kształcie zbliżonym do trójkąta, położonej na zakończeniu mola, 4) bocznego ramienia - ostrogi, położonej u nasadu głowicy, prostopadle do osi mola. Pomost boczny i ostroga służyły w przeszłości do cumowania łodzi. Pomiędzy głowicą i ostrogą znajduje się współczesna marina.

Z 1910 r. pochodzą Rotunda, tarasy i fontanna, stanowiące pozostałość po tzw. III Domu Kuracyjnym. Rotunda i tarasy są obecnie włączone w bryłę IV Domu Zdrojowego. Rotunda jest od wsch. zamknięta pięciobocznie. Dwukondygnacyjna, zwieńczona tarasem i owalną kopułą z latarnią (zrekonstruowaną w 1989 r.). Odznacza się dużymi, sklepionymi koszowo oknami oraz bogatą, eklektyczną dekoracją architektoniczno-malarską, uzupełnioną złoceniami. Tarasy są dwupoziomowe, z murowanymi balustradami. Fontanna założona jest na rzucie owalu, z prostokątnym basenem o ściętych narożach, w których na postumentach umieszczono postacie amorków. Dekoracja architektoniczna tarasów i fontanny nawiązuje do Rotundy. Galerie, zbudowane w 1928 r., są krytymi pasażami - wspartymi na słupach, oszklonymi od strony morza i otwartymi od strony Skweru.

Zabytek dostępny.

Oprac. Beata Dygulska, OT NID w Gdańsku, 30.10.2014 r.