Ze względów historycznych i lokalnej tradycji związanej z powstaniem w Smogorzowie pierwszego biskupstwa w początkowym okresie państwowości polskiej – otrzymał szczególną oprawę architektoniczną. Jest budowlą sakralną charakteryzującą się niezwykle smukłą sylwetą, malowniczo ukształtowaną o wyraźnie wertykalnym charakterze. Forma rzutu kościoła w Smogorzowie jest nośnikiem wartości symbolicznych, które miało podstawowe znaczenie przy kształtowaniu budowli sakralnej. 

Historia

Świątynia w Smogorzowie istniała prawdopodobnie już w 1038 roku. Nawiązując do przekazów Długosza na temat Smogorzowa, historycy łączą z tą datą pobyt biskupów wrocławskich w czasie reakcji pogańskiej w kościele, który biskup Gotfryd wzniósł w 966 roku. Pierwsza udokumentowana wzmianka potwierdzająca istnienie kościoła pochodzi z XV w. Poprzedni, drewniany kościół powstał przypuszczalnie w XVI w., w latach 1564-1654 użytkowany był przez ewangelików. Gdy 10 lipca 1854 roku jedyny we wsi kościół spłonął, smogorzanie wspólnym staraniem wznieśli nowy, murowany kościół. Dwa lata po pożarze ówczesny parafialny Komitet Kościelny wydał drukiem Prośbę o litościwą pomoc na wybudowanie pogorzałego najpierwszego chrześcijańskiego kościoła w Szląsku. Z uratowanego smogorzowskiego drewna kościelnego wykonano tzw. krzyże konania, które można było otrzymać za uiszczeniem dowolnej ofiary na budowę nowej świątyni. W jego miejscu wg planów śląskiego architekta Alexisa Langera, wzniesiono okazałą, neogotycką świątynię  o wyrafinowanej kompozycji. Wybudowano ją między rokiem 1861-63. W 1926 r. odnowiono więżę. W 2015 r. parafia otrzymała dotację na remont więźby i pokrycia dachu kościoła.

Opis

Kościół zlokalizowany jest w południowo-zachodniej części wsi, przy ulicy Głównej, na terenie dawnego cmentarza parafialnego. Jest orientowany, jednonawowy i pięcioprzęsłowy; wzniesiony na planie krzyża łacińskiego składającego się z prostokątnej nawy z pseudotranseptem w postaci płytkich nisz, nieco węższego zamkniętego trójbocznie prezbiterium i zakrystii przylegającej od płn. Smukłość bryły podkreśla strzelista, wtopiona w korpus świątyni po stronie zachodniej czworoboczna wieża. W górnej kondygnacji przechodzi ona w ośmiobok, który zwieńczony został ostrosłupowym hełmem oraz wysoką iglicą. Po przeciwnej stronie znajduje się niższa, okrągła wieżyczka schodowa. Szkieletowa konstrukcja ścian, pozwoliła na ich wypełnienie prawie w całości otworami okiennymi – ostrołukowymi z maswerkami i laskowaniem, wypełnionymi geometrycznymi witrażami, z ceglanym i kamiennym detalem architektonicznym o formach neogotyckich. Na zewnątrz kościół opięty jest szkarpami, pełniącymi podstawową rolę konstrukcyjną. Kościół zrealizowano w nietynkowanej cegle, układanej w wątku główkowo-wozówkowym. We wnętrzu świątyni prezbiterium z ołtarzem głównym, jako najważniejsze miejsce – wyniesione zostało ponad poziom posadzki nawy. Dla Langera prezbiterium pełniło funkcję baldachimu nad ołtarzem, co podkreślił przez wyraźne oddzielenie tej przestrzeni od korpusu nawowego poprzez balaski i łuk tęczowy. Budowla otoczona jest murem cmentarnym z prostą bramą i stacjami drogi krzyżowej. W murze otaczającym kościół wmurowana została płyta nagrobna Jana v. Münsterberga. Przedstawia ona płaskorzeźbioną postać rycerza z czterema kartuszami herbowymi w narożach.

Obiekt dostępny.

Oprac. Katarzyna Latocha, OT NID w Opolu, 11.01.2019 r.