Jest jedynym zachowanym kompletnie zakładem gazowniczym w granicach województwa i regionu. Zachowało się niemal całe wyposażenie (piece, pompa ssąca, odsmalacz, płuczki, skrzynie do odsiarczania) oraz budynki i zbiorniki na gaz. Oprócz tego w gazowni zgromadzono bogatą kolekcję gazomierzy i lamp gazowych.

Historia

Zespół gazowni zbudowany w 1902 r. przez firmę Carla Francke z Bremy, składał się z kompleksu zwartych ze sobą budynków technologicznych gazowni z mieszkaniem gazmistrza oraz zbiornika gazu. Zakład wyposażony był w 2 piece, jeden z dwoma, drugi z trzema retortami, płuczkę amoniakalną, 3 oczyszczacze i licznik dziennej wydajności. W 1909 r. zbudowano budynek warsztatu z narzędziownią i zainstalowano piec z 4 retortami firmy C. Kulmiz. W 1911 r. zbudowano drugi zbiornik mokrego gazu o pojemności 600 m3 firmy Leopold und Hurttig. W 1920 r. przebudowano piece retortowe, w 1928-1929 zainstalowano pompę ssącą, odsmalacz i silnik gazowy. W latach 1932 i 1937 zainstalowano nowe retorty oraz komory Brockerkammera w piecach. W 1984 zaprzestano produkcji gazu.

Opis

Zespół usytuowany jest na działce przy ul. Łukomskiego i Ogrodowej, we wschodniej części miasta, na terenie tzw. farbiarskiego stawu, ok. 10 m poniżej poziomu otaczającego go miasta. Stanowi zwarty kompleks w skład którego wchodzą: gazownia z mieszkaniem i biurem gazmistrza położona równoleżnikowo w centrum działki, budynek warsztatu na północ od gazowni na granicy z dawną rzeźnią. oraz dwa zbiorniki gazu położone we wschodniej części działki. Gazownia składa się z czterech kompozycyjnie odrębnych budynków połączonych ze sobą na planie wieloboku. W partii środkowej dominuje dwukondygnacyjna jednoprzestrzenna hala piecowa mieszcząca piec retortowy, przykryta dachem dwuspadowym. Hala flankowana jest od wschodu i zachodu niższymi budynkami mieszczącymi mieszkanie i biuro gazmistrza (od wschodu) oraz aparatownię (od zachodu). Zwieńczone są one dachami dwuspadowymi krytymi blachą (mieszkanie) i papą (aparatownia). Od południa, do hali przylega parterowy budynek składu węgla nakryty dachem jednospadowym. Na jego ścianie frontowej umieszczono pamiątkową tablicę wmurowaną w 2002 roku z okazji 100-lecia powstania gazowni. Budynki gazowni zbudowane są z czerwonej cegły. Elewacje rozczłonkowane są lizenami i zdobione fryzem, ozdobny fryz ciągnie się też pod okapami dachów. Otwory okienne i drzwiowe zamknięte łukiem odcinkowym. Położony w północnej części zespołu budynek warsztatu z narzędziownią, zbudowany na planie prostokąta ma ceglane elewacje urozmaicone wykrojem otworów okiennych i drzwiowych.

Gazownia należy obecnie do Skarbu Państwa, a prawo jej użytkowania ma Wielkopolska Spółka Gazownictwa.

Oprac. Beata Marzęta, OT NID w Poznaniu, 26.06.2014 r.