Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

willa - Zabytek.pl

Adres
Śmiechów, 21

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. koszaliński, gm. Będzino

Dwór w Śmiechowie charakteryzuje się formami architektury o wysokim poziomie artystycznym.

Jest przy tym obiektem niezwykłym i zupełnie wyjątkowym ze względu na stylistykę secesyjną, praktycznie nieobecną w architekturze ziemiańskiej na Pomorzu Zachodnim.

Historia

Historia obiektu jak i miejsca jest mało znana. W XIII w. wieś była lennem starego pomorskiego rodu von Damitz. Miejscowość nazywała się Schulzenhagen. W XVIII w. nastąpił podział posiadłości na trzy osobne części: A, B, C. Ok. 1804 r. „Schulzenhagen A” należała do lejtnanta Carla Christopha Philippa von Heydebreck. W 1846 r. majątek kupił Karl Sirvent. W późniejszych książkach adresowych odnotowano iż właścicielami Śmiechowa byli Heinrich Mielke w latach 1870-1905 oraz porucznik Heinrich Reschke w 1914 r. W latach 20. i 30. w. majątek należał do Waltera Friedländera, legitymującego się żydowskim pochodzeniem. W związku z rozpoczęciem antyżydowskich prześladowań, w 1939 r. przekazał on formalnie majątek swojemu synowi Hansowi Joachimowi, późniejszemu działaczowi politycznemu w NRD. Hans Joachim Friedländer był założycielem organizacji politycznej o nazwie Demokratische Bauernpartei Deutschlands (Demokratyczna Partia Chłopska Niemiec). W 1940 r. jako tzw. „półżyd” został wydalony z wojska, po zamachu na Hitlera w 1944 r. zesłany do obozu karnego.

Na podstawie zachowanych form architektonicznych można przyjąć, że dwór wzniesiono w pierwszej ćwierci XX w., prawdopodobnie ok. 1910 r. Możliwe, że dzisiejszą formę uzyskał on dopiero później, w czasach Friedländerów. Nieznany jest również pierwotny wygląd otoczenia budynku. Na przedwojennej pocztówce widać dwór usytuowany w niewielkim parku. Zapewne w niedalekim sąsiedztwie, od strony zachodniej i południowo-zachodniej usytuowany był zespół budynków folwarcznych po którym zostały obecnie niewielkie fragmenty. Dwór wzniesiono w formach wyraźnie nawiązujących do secesji. Jest to o tyle zaskakujące, że w ziemiańskiej architekturze rezydencjonalnej na terenie Niemiec tego typu stylistyka była niezwykle rzadka. Również w willach na terenie Pomorza Zachodniego secesja pojawia w postaci pojedynczych motywów zdobniczych urozmaicających tradycyjną historyczną architekturę. Zapewne nie bez znaczenia był w tej kwestii pogląd cesarza niemieckiego Wilhelma II, według którego secesja miała być stylem zepsutym i niemoralnym. Niezwykłość budowli w Śmiechowie polega również na zawartych w dekoracji fasady treściach politycznych o socjalistycznym zabarwieniu. W miejscu tradycyjnie przeznaczonym na herb szlachecki umieszczony jest medalion przedstawiający robotnika rolnego z kosą. Po zakończeniu drugiej wojny światowej upaństwowiony majątek w Śmiechowie należał do Bazy Maszynowej KR w Śmiechowie. Obecnie zamieszkały dwór jest własnością prywatną i ulega systematycznemu niszczeniu w wyniku przekształcania pierwotnej kompozycji. Szczególnie niekorzystne dla wartości estetycznych tego niezwykłego zabytku jest przemurowanie części otworów okiennych i zastąpienie oryginalnej stolarki okiennej nową, kompletnie nie pasującą do zachowanych obramowań.

Opis

Dwór położony jest w części środkowej wsi o luźnej ulicowej zabudowie. Budynek zwrócony jest północną elewacją szczytową do głównej drogi wiejskiej. Od zachodu przylega do niego porośnięty drzewami i krzewami skwer, a od wschodu pole. W niewielkiej odległości od dworu, po stronie południowo-zachodniej usytuowane są trzy niewielkie budynki gospodarcze.

Rezydencja w Śmiechowie wzniesiona została w formach wyraźnie secesyjnych, oraz częściowo neobarokowych. Dwór założony został na planie prostokąta do którego przylegają liczne płytkie ryzality. Usytuowane od zachodu wejście poprzedzone jest okazałymi schodami z tarasem. Od południa do dworu przylega współczesny taras ze schodami. Posadowiony na wysokiej piwnicy piętrowy budynek nakryty jest niskim dwuspadowym dachem. Taras po stronie południowej jest dwukondygnacyjny.

Budynek wymurowany został z cegły i otynkowany. Fasadę (elewację zachodnią) ujmują po bokach dwa ryzality zwieńczone wklęsło-wypukłymi szczytami. Naroża ryzalitów zaakcentowane są lizenami oraz zwieńczone sterczynami. Usytuowane na osi wejście ujmują dwa stylizowane pilastry w wielkim porządku. Ryzality boczne przeprute zostały dużymi nietypowymi w kształcie otworami okiennymi, zamkniętymi podwyższonym łukiem odcinkowym. Okna w części środkowej korpusu mają kształt prostokątny. Elewację zdobi bogaty detal architektoniczny. Szczególną uwagę zwraca stylizowany medalion umieszczony nad wejściem głównym. Przypomina on fantazyjnie ukształtowaną tarczę herbową, w polu której zamiast motywu heraldycznego widnieje robotnik rolny z kosą. Równie interesująca jest kompozycja i forma okien, których bogato stylizowane obramienia wraz z stolarką tworzą jedną nierozerwalną całość. Taras poprzedzający wejście ogrodzono kutą balustradą o motywach roślinno-kwiatowych. Elewacje zdobi ponadto dekoracja ornamentalna o fantazyjnym charakterze, złożona z ornamentów roślinnych i okuciowych. Pozostałe elewacje są pozbawione detalu architektonicznego. Jedynie ryzalit elewacji północnej (od drogi) opracowano analogicznie do fasady, jednak o skromniejszym charakterze.

Wnętrza dworu rozplanowano w układzie trzytraktowym z obszerną sienią od wschodu. W części zachodniej sieni usytuowane są reprezentacyjne schody poprzedzone dwiema wspartymi na prostokątnym filarze arkadami o spłaszczonym łuku. Ozdobę wnętrz stanowią bogato opracowane drzwi utrzymane w secesyjno-neobarokowej stylistyce.

Obiekt jest własnością prywatną, dostępny na zewnątrz.

Oprac. Radosław Walkiewicz, 21.05.2015 r.

Rodzaj: willa

Styl architektoniczny: secesyjny

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.112731, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.424320