Klasycystyczny pałac uznawany jest za kopię wersalskiego pałacyku Petit Trianon, zaprojektowanego przez J.A. Gabriela. Interesująca pod względem architektonicznym oficyna jest przykładem adaptacji dawnego budynku folwarcznego na cele mieszkalne.

Historia

Pałac został zbudowany w 1904-1906 r. wg proj. arch. Stanisława Boreckiego w stylu klasycyzmu francuskiego jako niemal wierną kopia wersalskiego pałacyku Petit Trianon, zaprojektowanego przez J. A. Gabriela.

Budynek oficyny prawdopodobnie został zbudowany w 2. poł. XIX w. wraz z pozostałymi budynkami gospodarczymi stojącymi przy dziedzińcu folwarcznym. W 1905 r., w momencie budowy nowej rezydencji Turnów, przebudowano go i nadano modny kostium ze względu na usytuowanie na osi drogi dojazdowej do pałacu. Park krajobrazowy założony został w 2. poł. XIX w. równocześnie z założeniem folwarcznym, a przed wzniesieniem budynku nowego pałacu.

Opis

Rezydencja Jana Turno usytuowana jest w najwyższym miejscu krajobrazowego parku. Po jej zachodniej stronie, w obniżeniu, znajduje się wydzielone założenie folwarczne, na pn. od stronie pałacu stoją dwie oficyny dworskie, z tego bliższa ujęta jest wspólnym ozdobnym ogrodzeniem razem z rezydencją.

W bezpośredniej bliskości dziedzińca folwarcznego znajduje się brama z fragmentami murowanego ogrodzenia, od której prowadzi droga dojazdowa do pałacu i oficyn od strony zachodniej. W jarze, na północ od pałacu, znajduje się staw, przez który przepływa strumień, za nim, na wyniesieniu usytuowany jest kościół dworski Turnów (obecnie parafialny pw. Wniebowzięcia NMP), pełniący również funkcje kaplicy grobowej. W następnym obniżeniu znajduje się nieduże jezioro, a za nim na wyniesieniu usytuowany jest cmentarz rzymsko-katolicki. Na wschód od trzech wzgórz rozciągają się na płaskim terenie łąki i zabudowania wsi. Cała ta przestrzeń stanowi znakomicie komponowany zespół architektoniczno-krajobrazowy, świadomie wykorzystujący morenowe ukształtowanie terenu.

Wzniesiony na rzucie zbliżonym do kwadratu pałac ma każdą elewację nieco inną, z różnej głębokości ryzalitami na osiach. Murowany z cegły, tynkowany, dwukondygnacyjny, na wysokim podpiwniczeniu, zwieńczony wydatnym gzymsem wspartym na kroksztynach i attyką balustradową. Dach czterospadowy, pogrążony. Partie cokołowe boniowane. Elewacja zachodnia, frontowa, pięcioosiowa, z piętrowym ryzalitem, dźwigającym taras i portyk wsparty na czterech korynckich półkolumnach w wielkim porządku. Na trzeciej osi portal ujmujący drewniane drzwi płycinowe, w 2/3 szklane, z ozdobną, kutą kratą. Na taras prowadzą kamienne schody, pod którymi prześwit w kształcie dużego koła. Elewacja boczna północna trzyosiowa, z dwukondygnacyjnym ryzalitem, na którym cztery pilastry w wielkim porządku. Elewacja boczna zachodnia trzyosiowa, z pozornym ryzalitem z czterema pilastrami korynckim. Pod oknami parteru ceramiczne płyciny zdobione motywem jajownika, identycznego jak na ogrodzeniu, otaczającym pałac; w przyziemiu domek portalowy prowadzący do piwnicy. Elewacja wschodnia, ogrodowa, pięcioosiowa, z wydatnym ryzalitem, na którym taras i portyk w wielkim porządku, o czterech korynckich pilastrach i czterech korynckich kolumnach wspierających kasetonowy strop. Na 2. i 3. osi dwie pary drzwi płycinowych, z nadświetlem. Murowane schody zewnętrzne, pod którymi duży okrągły ozdobny prześwit. Schody i taras mają balustrady o motywach jajownika, na tarasie balustrada rozpięta między bazami kolumn, na schodach między ozdobnymi słupkami. We wszystkich elewacjach otwory drzwiowe i okienne, w kształcie stojących prostokątów, w uszakowatych obramieniach. Zachowana stolarka okienna i drzwiowa. Ceramiczne głowice kolumn, kroksztyny i jajownik w kolorze ceglastym.

W bezpośredniej bliskości pałacu wzniesiono niskie ogrodzenie murowane z cegły, tynkowane, z balustradą ceramiczną o motywie jajownika, powtarzanego w partii podokienników pałacu i oficyny. Na przednich filarkach zachowane ozdobne metalowe wazy na kwiaty.

Budynek pierwszej oficyny, usytuowany jest na pn. stoku wzniesienia, na którym stoi pałac. Od zachodu sąsiaduje z oborą, wytyczającą północną pierzeję dziedzińca folwarcznego, od południa z dawnym dworem, późniejszą drugą oficyną pałacową.

Wniesiony został na rzucie prostokąta, jednotraktowy, dwukondygnacyjny, od strony północnej (dzięki dużemu spadkowi terenu) podpiwniczony, z wystawką od frontu, dachy naczółkowe, nad górną partią schodów pulpitowy. Zbudowany w partii przyziemia z kamienia polnego i cegły, powyżej ściany pokryte tynkiem, górna partia elewacji frontowej wzniesiona w konstrukcji szachulcowej, galeryjka, wsporniki i schody drewniane. Mocno wysunięte połacie dwuspadowego dachu wsparte na ozdobnych rysiach. Elewacja południowa (frontowa) mieszkalna, 4 osiowa, okna wymienione. Dostęp do pomieszczeń mieszkalnych na piętrze zapewniają wyłącznie zewnętrzne schody skomunikowane z galeryjką, która obiega piętro od strony pd. i zachodniej. W elewacji szczytowej zachodniej widoczny otwór drzwiowy, z którego można było kontrolować prace na folwarku, zamurowany przed 1981 r. W przyziemiu elewacji wsch. wejście prowadzące do pomieszczeń gospodarczych. Elewacja północna ma charakter obiektu gospodarczego, prawdopodobnie użytkowanego jako pomieszczenia hodowlane. Interesująca jest dwoistość wyglądu zewnętrznego budynku. Od strony rezydencjonalnej wygląda jak oficyna dworska, od strony niewidocznej z pałacu ma charakter gospodarczy.

Park krajobrazowy rozciąga się na przestrzeni 3,26 hektara. Urozmaicony pod względem ukształtowania teren porośnięty jest 150-letnim drzewostanem z okazami drzew pomnikowych. Na uwagę zasługuje położony w północnej części parku rozległy staw, rozdzielający wzniesienia na których usytuowane są pałac i kaplica grobowa rodu Turno.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Tomasz Łuczak, 31.10.2014 r.