Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz parafialny rzymskokatolicki - Zabytek.pl

cmentarz parafialny rzymskokatolicki


cmentarz rzymskokatolicki poł. XIX w. Śliwice

Adres
Śliwice

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. tucholski, gm. Śliwice

Cmentarz, który ma ogromne znaczenie dla społeczności lokalnej i regionu jest też wyjątkowy w skali Polski, a być może także poza jej granicami.

Jego szczególna wartość tkwi w unikatowym zespole nagrobków zrealizowanych w niespotykanej technice określonej przez monografistę typem śliwickim. Te charakterystyczne dzieła ludowej sztuki sepulkralnej, przywołujące analogie z plażowymi budowlami z mokrego piasku, nie znajdują analogii poza Śliwicami. Czynią one z nekropoli śliwickiej jedyną w swoim rodzaju.

Historia

Parafia pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej była erygowana w XIII wieku i dysponowała niedużym przykościelnym cmentarzem zlikwidowanym w 1896 roku. Cmentarz w obecnej lokalizacji, wzmiankowany w 1746 roku, być może został urządzony już w XVII wieku, jednak okoliczności jego założenia nie zostały rozpoznane. Dawniej dla zmarłych wykluczonych z grupy wiernych były zakładane cmentarze położone poza obszarem przykościelnym. Niewykluczone, że taka też jest proweniencja śliwickiej nekropolii. Zasady pochówków regulowały przepisy administracyjne, które od końca XVIII wieku stopniowo wprowadzały zakaz grzebania zmarłych w centrach miast, przy i w kościołach. 31 grudnia 1866 roku władze diecezji pelplińskiej wydały dekret zobowiązujący parafie do tworzenia cmentarzy z dala od miejsc zamieszkałych. Najstarszy zachowany nagrobek księdza Juliusza Ruchniewicza (zm. 31.10.1867 roku) prawdopodobnie był reakcją na owo zarządzenie kościelnych zwierzchników. Przypuszczalnie organizatorem nowego cmentarza był proboszcz Marcin Kiljahn (zm. 06.04.1885 roku), którego nagrobek jest drugim chronologicznie zachowanym na obecnym cmentarzu. Według źródeł kartograficznych cmentarz istniał już w 1874 roku. Pierwotnie cmentarz zajmował powierzchnię 1,02 ha i miał formę trójkąta z bramą od południa i poprzeczną aleją od północy. Pod koniec XIX wieku rozpoczęła się rozbudowa nekropolii w kierunku północnym. Około 1901 roku cmentarz został powiększony o grunty położone między pierwszą poprzeczną aleją a drogą w kierunku Czerska. Cmentarz, którego powierzchnia wzrosła do 3,2 ha został poświęcony w 1908 roku w dniu Świętej Trójcy. Wcześniej na cmentarzu wystawiona została Grupa Ukrzyżowania z ceramicznymi figurami sprowadzonymi w 1900 roku z Bawarii. W 1931 roku dawną bramę główną zastąpiono nową, wykonaną w warsztacie ślusarskim Franciszka Ebelowskiego z Chełmna. Nekropolia w kształcie nadanym jej w 1908 roku zachowała się do czasów współczesnych. Od 2010 roku systematycznie prowadzone są prace renowacyjne koncentrujące się przede wszystkim przy pomnikach nadgrobnych reprezentujących tzw. typ śliwicki.

Opis

Cmentarz  jest usytuowany na południowy-zachód od centrum miejscowości i na zachód od kościoła parafialnego. Po jego wschodniej i zachodniej stronie znajdują się pola. Teren, który zajmuje cmentarz w osi alei głównej lekko wypiętrza się w górę i opada na boki. Jest on założony na planie wydłużonego klina rozszerzającego się od ulicy Podgórnej (wierzchołek południowy) w kierunku ulicy Czerskiej (podstawa północna). Jego zachodnią granicę wyznacza ulica Cmentarna o falistej linii przebiegu. Brama wejściowa, główna południowa (1931 rok) usytuowana jest od strony ulicy Podgórnej. Oś kompozycyjna jest wyznaczona przez główną aleję, rozwiniętą w osi południe-północ, dzielącą nekropolię na dwie części. Prowadzi ona od bramy głównej do usytuowanej w jej naprzeciwległym końcu rzeźbiarskiej Grupy Ukrzyżowania ustawionej na wysokim, murowanym postumencie. Aleję główną przecinają trzy, poprzeczne alejki wyznaczające podział cmentarza na osiem kwater. W kompozycji cmentarza wykorzystano naturalne ukształtowanie terenu. W jego obrębie wprowadzono planowe zadrzewienie o charakterze parkowym mające stanowić nawiązanie do rajskiego ogrodu. Wśród drzew i krzewów przeważają gatunki rodzime, największe skupisko drzew sytuuje się w północnej części cmentarza. Licząc od bramy głównej, w drugiej kwaterze, po zachodniej stronie głównej alei występują najstarsze nagrobki. W obrębie nekropoli zachowała się duża grupa unikatowych pomników nagrobnych określanych mianem nagrobków typu śliwickiego wykonanych z zaprawy nałożonej na metalową siatkę. Nagrobki te wyróżnia identyczna technika i technologia wykonania, pod względem formy są one zindywidualizowane, z tym, że w ich zwieńczeniu zawsze znajduje się krzyż. Poza tymi nietuzinkowymi nagrobkami występują tradycyjne nagrobki kamienne z lat 1867-1920 pochodzące m.in. z zakładów kamieniarskich w Wąbrzeźnie i Chojnicach oraz kilka żeliwnych, z których najstarszy umieszczony jest nad grobem księdza Ruchniewicza (zm. 1867 rok).

Zabytek dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Bogna Derkowska-Kostkowska, Pracownia Dokumentacji, Popularyzacji Zabytków i Dziedzictwa Narodowego, Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy, 08.12.2014 r.

Bibliografia

  • Kołyszko Marek, Cmentarz parafii pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Śliwicach w latach 1867-1920, Toruń 2012.
  • Węsierski Adam, Dzieje parafii św. Katarzyny w Śliwicach wczasach zaboru pruskiego (1870-1920). Śliwice 2009.

Rodzaj: cmentarz rzymskokatolicki

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_CM.13249, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_CM.16905