Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pałac - Zabytek.pl

Adres
Skoroszów, 35B

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. kępiński, gm. Rychtal

Pałac w Skoroszowie kryje w swoim wnętrzu kilkusetletnie przebudowy poczynając od renesansowego dworu rycerskiego.

Miejscowość położona na granicy Śląska i Wielkopolski, przez wieki była własnością biskupów wrocławskich Skoroszów i stała się ośrodkiem dóbr biskupich. W XIV wieku źródła podają informację o istnieniu fortalicium z ogrodem, dwoma stawami i młynem. Skoroszów pozostaje własnością biskupią w latach 1249-1527 oraz w latach 1662-1810. W latach 1527-1662 należał do rodu Prittwitzów. Przed 1700 rokiem nadano pałacowi formę barokową. W XIX w. dokonano przebudowy obiektu powiększając go o dwie osie od wschodu. Pałac w Skoroszowie jest bardzo interesującym przykładem trwania budynku od XVI w. i kolejnych faz rozbudowy. Mimo przekształceń kolejne nawarstwienia są czytelne po czasy współczesne. Obok wartości zabytkowych pałac jest świadectwem historii polskiego więziennictwa z okresu międzywojnia a także miejscem kaźni okresu II wojny światowej oraz ofiar Urzędu Bezpieczeństwa. Pozostałości parku pałacowego z promenadą są cennym przykładem założenia przestrzennego zieleni komponowanej złożonej z połączenia szlaku komunikacyjnego z ciekiem wodnym, stawami oraz miejscem odpoczynku.

Historia

W 1222 roku Skoroszów otrzymali Krzyżacy od księcia śląskiego Henryka Brodatego, a w 1249 roku sprzedali go biskupom wrocławskim. Pierwszy dwór biskupi w Skoroszowie powstał po połowie XIII w. W 1399 r. wymienia się fortalicium z usytuowanym obok ogrodem, dwoma stawami, młynem i polami uprawnymi. W latach 1527-1662 przechodzi na własność Prittwitzów, a w latach 1599-1661 Skoroszów zostaje podzielony pomiędzy dwóch członków tej rodziny. Prawdopodobnie w tym okresie powstaje dwór renesansowy, bądź dwa przyległe do siebie, wykorzystujące wcześniejsze budowle.

W latach 1662-1810 Skoroszów staje się ponownie ośrodkiem dóbr biskupów wrocławskich. Przed 1700 r. dokonano barokowej rozbudowy pałacu. W latach. 1810-1921 przechodzi na własność pruskiej domeny królewskiej. Na lata 20-30. XIX w. przypada rozbudowa pałacu o dwie osie od strony wschodniej; fakt ten spowodował zaburzenie barokowej symetrii budowli oraz powstanie bocznej klatki schodowej.

Na pocz. XIX wieku datuje się obsadzenie grobli do młyna drzewami. W latach 20. XX w. przekształcono ją w promenadę spacerową prowadzącą do przejścia granicznego z Niemcami znajdującego się w odległości ok. 0,5 km od zespołu. Po parcelacji majątku w latach 20. XX w., w 1935 pałac przejęło Ministerstwo Sprawiedliwości i prócz więzienia funkcjonowała w nim więzienna szkoła zawodowa. Wtedy powstały nowe przybudówki mieszczące przedsionki oraz kaplica na parterze. Podzielono również piwnice. Więzienie funkcjonowało w pałacu do końca lat 50. XX w. W 1960 r. pałac z folwarkiem przejęło PGR w Laskach, obiekt zaadaptowano na mieszkania. Od końca lat 80. XX w. obiekt jest nieużytkowany, a do 2003 roku funkcjonowała jeszcze w nim kaplica. W 1997 r. powstał projekt utworzenia w nim Domu Spokojnej Starości, ale go nie zrealizowano. Odtworzono pierwotny układ renesansowych i barokowych piwnic. Po 2003 roku wykonano nowe pokrycie dachu na budynku.

Opis

Skoroszów - wieś położona 20 km na południowy-zachód od stolicy powiatu Kępna nad Smortawą, prawym dopływem rz. Studnicy, w pobliżu historycznej granicy Śląska i Wielkopolski. Założenie pałacowo-folwarczne usytuowane jest po zachodniej północnej stronie drogi - obecnie wiejskiej, a niegdyś głównej - prowadzącej z Rychtala do Namysłowa. Wschodnią granicę założenia wytyczała rzeka Studnica, rozgałęziająca się na dwa kanały: wschodni zwany rzeką górną i zachodni zw. rzeką dolną, którymi płynęła woda do położonego na południe młyna. Pomiędzy kanałami biegła w XIX w., a prawdopodobnie i wcześniej od pałacu do młyna grobla obsadzona po bokach drzewami. Na południe od pałacu, po drugiej stronie drogi wiejskiej znajdują się dwa stawy. W latach 20. XX wieku powstała na grobli promenada prowadząca od pałacu do budynku celnego na granicy polsko-niemieckiej. Obecnie kanały wyschnięte, jedynie częściowo nawodnione w pobliżu stawów. Park przypałacowy zachował się w postaci niewielkiego terenu w pobliżu pałacu, w którym rosną nieliczne okazy buków, grabów i lip. W drzewostanie wzdłuż promenady najliczniej występują jesiony wyniosłe, lipy, graby klony, wiązy, wierzby oraz kasztanowce.

Według przekazów pałac zajmował niegdyś centralne położenie w zespole. Po jego północnej stronie stała fontanna, a od południa znajdował się podjazd. W kierunku wsi prowadził szpaler morwowy, po którym obecnie nie ma śladu. Przeprowadzona w l. 20. XX wieku parcelacja majątku w Skoroszowie wytworzyła nowy układ przestrzenny. Pałac znajduje się obecnie na małej działce, od wschodu zamkniętej tynkowanym murem, a z pozostałych stron betonowym płotem i z siatki drucianej.

Budynek pałacu murowany z cegły, w partii piwnic i przyziemia z kamienia, o otynkowanych ścianach. Dwukondygnacyjna bryła, częściowo podpiwniczona, nakryta naczółkowym dachem z oknami powiekowymi. Dach kryty dachówką ceramiczną karpiówką. Mury zewnętrzne i część wewnętrznych o grubości 1,2 m (poza cz. wsch. dobudowaną w XIX w.). Zbudowany na rzucie prostokąta na osi wschód-zachód, 11-osiowy z ryzalitem pozornym od strony południowej, która obecnie jest elewacją frontową. Elewacje szczytowe zachodnia - 3-osiowa oraz wschodnia - 2-osiowa, przy których znajdują się nowsze przybudówki. Ryzalit - 3-osiowy z boniowanymi lizenami w wielkim porządku. Na osi, drzwi zamknięte łukiem, nad którym kartusz herbowy księcia Franciszka Ludwika Neuburga, palatyna reńskiego z datą 1700. (wg KZSZ - ma to być herb biskupów wrocławskich). Miejsce kartusza jest wtórne - znalazł się nad drzwiami ok. 1935 roku, pierwotnie znajdował się prawdopodobnie na bramie wjazdowej. Elewacja północna, niegdyś frontowa, zwrócona na podwórze z XIX-wieczną werandą o bogatej snycerce.

Piwnice kryte sklepieniem kolebkowym oraz kolebkowe na gurtach z lunetami wsparte na filarze. Układ wnętrz na parterze i piętrze dwutraktowy, częściowo 2,5 traktowy w części zachodniej, pierwotnie z sienią na osi z klatką schodową od południa. Schody drewniane zabiegowe, o ozdobnie wycinanych balustradach z końca XVII w. W XIX-wiecznej części schody dwubiegowe. Sień i kaplica ze sklepieniem krzyżowym. W pozostałych pomieszczeniach stropy drewniane z podsufitką. Drzwi w nowych obramieniach neorenesansowych z XIX wieku. Na poddaszu znajdują się potężne kominy typu arkadowego, nad częścią środkową (z XVI w.) i zachodnia budynku (k. XVII w.). Przy jednym z nich znajduje się wędzarnia. Nad częścią wschodnią kominy z XIX w.

Zabytek dostępny dla zwiedzających z zewnątrz. Promenada i dawne przejście do granicy dostępne.

Oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 07.04.2015 r.

Rodzaj: pałac

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.160856, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.61897