Poza wartością historyczną reprezentuje wartości artystyczne (barokowy kościół, kaplice grobowe, grobowce, nagrobki w kształcie obelisków, postumentów, kolumn i płyt) i krajobrazowo-przyrodnicze (cenny starodrzew).

Historia

W granicach obecnego cmentarza św. Rocha istniała w 1367 r. kaplica (wzniesiona przez abpa Jarosława Skotnickiego), na której miejscu wybudowano i erygowano za zgodą kapituły gnieźnieńskiej mały drewniany kościół, w 1530 r. pełniący funkcję kaplicy szpitalnej. Pod kościół i szpital (przytułek) abp Jan Łaski kupił od mieszczan działki położone poza miastem, przy drodze prowadzącej do Rawy Mazowieckiej. Obok kościoła i szpitala założył również cmentarz grzebalny, nadając całości wezwanie św. Rocha. Chciał w ten sposób skłonić mieszczan do likwidacji starego cmentarza przy kościele św. Jakuba, leżącego w mieście, w sąsiedztwie dworu arcybiskupiego. Inicjatywa ta nie znalazła zrozumienia i cmentarz „za miastem” wykorzystywano tylko do pochówku zmarłych w szpitalu (przytułku). Stan ten trwał blisko 250 lat i dopiero abpowi Antoniemu Ostrowskiemu udało się przenieść tutaj cmentarz parafialny. Cmentarz św. Rocha w latach 1779-1918 pełnił funkcję cmentarza miejskiego. W 1720 r. prymas Stanisław Szembek ufundował na miejscu starej, drewnianej i zrujnowanej świątyni istniejący do dziś, murowany, barokowy kościół, który otrzymał wezwanie jego patrona - św. Stanisława biskupa. Szpital i cmentarz, jak się przypuszcza, zachowały d. patronat. Na przeł. XVIII i XIX w. prebendarz kościoła, ks. Franciszek Lewandowski, z własnych oszczędności ogrodził murem cmentarz przykościelny (ok. 1800 r.) i zaczął stawiać budynek szpitalny. Umierając w 1803 r., zadysponował, aby wszystkie jego oszczędności przeznaczono na dokończenie budowy i zorganizowanie, upadłego w 1751 r., szpitala dla ubogich. Cmentarz przykościelny zapełniał się dość szybko, głównie mogiłami, które z czasem się zapadły. Okazałe nagrobki stawiano w pobliżu kościoła lub pod jego murami. Od 1914 roku na cmentarzu św. Rocha w zasadzie nie grzebano zmarłych. Zadanie to przejął nowy cmentarz św. Józefa, założony w 1911 roku. Cmentarz św. Rocha w 1945 r. został oficjalnie zamknięty decyzją starosty skierniewickiego. Z czasem część nekropolii uległa likwidacji - w związku z realizacją w latach 60. XX w. al. Niepodległości zmniejszono jego pow. z 2 ha do 0,6 ha. Obecnie omawiany teren pełni funkcję cmentarza przykościelnego, kościół pw. św. Stanisława, który po II wojnie światowej był świątynią fil. kościoła św. Jakuba, w latach 90. XX w. decyzją bpa łowickiego stał się kościołem parafialnym.

Opis

Cmentarz w obecnych granicach położony przy zbiegu ul. Rawskiej z ul. św. Stanisława, na obszarze historycznego centrum Skierniewic. Teren cmentarza ogrodzony tynkowanym, dziewiętnastowiecznym murem pełnym z cegły, z bramami od ul. św. Stanisława (historyczna, z arkadowym przejściem i figurką św. Stanisława na szczycie) i od al. Niepodległości. Kościół par. pw. św. Stanisława barokowy, orientowany, usytuowany w północno-wschodnim narożniku cmentarza, w odległości ok. 5-7 m od muru cmentarnego. Murowany budynek d. szpitala, mający pierwotnie zapewne inną formę i inny gabaryt, leży w linii muru cmentarnego, w południowej pierzei ul. św. Stanisława. Na cmentarzu zachowane nagrobki i grobowce wielu zasłużonych skierniewiczan (w tym obcokrajowców: Rosjan, Francuzów, Włochów) oraz innowierców. Nagrobki znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła, od południa, a także wzdłuż alej i alejek biegnących przez teren cmentarza. Najstarsze nagrobki pochodzą z lat 1820-1830. Na uwagę zasługują: grób Ignacego Abramowicza (zm. w 1874 r.), powstańca z 1830 r., „Kapitana Gwardyi Artyleryi Konnej”, grobowiec Viktora Bernarda Vacquereta (zm. w 1869 r.), byłego oficera wojsk Napoleona, kawalera Orderu Legii Honorowej, płyta nagrobna Mateusza Morawskiego, którą ufundował „swemu wiernemu słudze” feldmarszałek książę Aleksander Bariatyński, żeliwny pomnik na podstawie z piaskowca poświęcony Bolesławowi Janowi Baumanowi (zm. w 1847 r.), pomnik na grobie „dziedzica wsi Kamiona” Franciszka Szynda(ra) (zm. w 1842 r.), płyta z piaskowca z rozetami w rogach, upamiętniająca sędziego i obywatela ziemskiego Telesfora Tabaczyńskiego (zm. w 1895 r.), płyty z piaskowca ku czci obywatela ziemskiego Ignacego Leszczyńskiego (zm. w 1875 r.) i „emeryta Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej” Edwarda Lubicz-Horomańskiego (zm. w 1901 r.), pomnik z piaskowca Romana Niemirycza (zm. w 1880 r.), polskiego oficera i obywatela ziemskiego.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania w godzinach otwarcia cmentarza.

Oprac. Jolanta Welc-Jędrzejewska, OT NID w Łodzi, 23.05.2014 r.