Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół pw. Świętego Ducha - Zabytek.pl

kościół pw. Świętego Ducha


kościół XVII - XIX Sierpc

Adres
Sierpc, Plac Fryderyka Chopina

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. sierpecki, gm. Sierpc (gm. miejska)

Kościół pw.Świętego Ducha jest przykładem gotyckiej architektury sakralnej.

Obiekt jest jednym z ostatnich przykładów szpitalnej architektury średniowiecznej na historycznym Mazowszu, a ostatnim na terenie obecnego woj. mazowieckiego. Jest to jedyna zachowana budowla istniejącego od początku XIV w. zespołu zabudowań szpitalnych Sierpca.

Historia

Początki kościoła i szpitala pw. Świętego Ducha nie są znane. W większości opracowań fundację kościoła błędnie łączy się z Zygmuntem Starym w 1518 roku. Prawdopodobnie powodem pomyłki jest niewłaściwa interpretacja dokumentu wydanego przez króla. Skądinąd wiadomo, że w 1493 r. istniały już obydwie budowle. Rok ten poprzedziły szerzące się zarazy, które dotknęły te tereny w XV wieku. Zapewne wystąpienie epidemii  przyczyniło się do zorganizowania szpitala, a przy nim, zgodnie ze średniowiecznym zwyczajem – kaplicy. Średniowieczne obiekty tego typu  był raczej przytułkami dla biednych, kalekich, chorych i samotnych. Mieli oni w tym miejscu zapewnione minimum egzystencji, obecność posługi religijnej, a po śmierci pogrzeb na znajdujących się w sąsiedztwie cmentarzu.

Budowniczymi kościoła szpitalnego w Sierpcu byli prawdopodobnie Jan z Przasnysza z synami Mikołajem i Piotrem. Budynek wzniesiony został w stylu gotyckim, jednak po pożarze w 1614 r. zyskał wygląd i wyposażenie barokowe. Przebudowywany w XVIII w. oraz w l.: 1850, 1914 oraz po 1920 roku. Brak dokumentów historycznych oraz odpowiednich badań architektonicznych nie pozwala określić, jak dalece prace budowlane prowadzone na przestrzeni wieków zmieniły pierwotną bryłę budowli i jego układ wnętrza. W bliżej nieokreślonym czasie nastąpiło dobudowanie kruchty i przeniesienie ołtarza na ścianę zachodnią z przebiciem wejścia od wschodu. Po likwidacji szpitala w XIX w., kościół przeszedł pod administrację proboszcza sierpeckiego. W XX w. wzniesiono przylegającą do bryły zakrystię. Obecny kształt budynku jest efektem ostatniej przebudowy w 1958 roku. W trakcie prac remontowych przywrócono orientację kościoła i odkryto gotyckie polichromie. W 1981 r. kościół pw. św. Ducha został uznany za filię parafii pw. św. Wita, Modesta i Krescencji i taką rolę spełnia do dziś.

Opis

Kościół i szpital pw. Świętego Ducha usytuowane były na skraju miasta średniowiecznego, obecnie przy płn.-zach. pierzei pl. Fryderyka Chopina.

Kościół jest gotycki, częściowo zbarokizowany. Zbudowano go z cegły, na planie prostokąta, jako obiekt jednonawowy z niewyodrębnionym prezbiterium. Od zach. do wnętrza prowadzi kruchta, zaś od płn. przylega do budynku prostokątna zakrystia.

Dach dwuspadowy, kryty blachą, z ażurową wieżyczką na sygnaturkę, zwieńczoną cebulastym, blaszanym hełmem. W elewacji wsch. na osi okno ostrołukowe w tynkowanym obramieniu i dwie tynkowane zamknięte półkoliście wnęki po bokach. W elewacjach bocznych okna zamknięte ostrołukowo i półkoliście w tynkowanych obramieniach. Szczyty tynkowane, wolutowe, rozczłonkowane toskańskimi pilastrami, wsch. zwieńczony półkolistym naczółkiem, zach. trójkątnym.

Strefę prezbiterialną kościoła akcentuje obecność belkowanego stropu oraz rozmieszczonych nieregularnie, zwieńczonych łukowo nisz, prawdopodobnie wykorzystywanych jako sedilia, czyli miejsca przeznaczone dla celebransa i służby liturgicznej.

Kościół w Sierpcu wyróżnia jednak plastyczny wystrój wnętrza. Na trzech ścianach prezbiterium fragmentarycznie zachowała się późnogotycka polichromia powstała w latach 1520-29. W prezentowanych reliktach rozpoznać jednak można konkretne sceny. I tak na ścianie płn. na uwagę zwraca grupa Deesis, której centralne miejsce zajmuje Chrystus w typie Pantokratora, obok niego św. Jan i Maryja. Po prawej stronie od św. Jana znajduje się postać bestii. W niszy na dole scena Ostatniej Wieczerzy. Na ścianie wsch. w dwóch wąskich, półkoliście zamkniętych wnękach dostrzec można postacie św. Katarzyny i błogosławiącego Chrystusa, w glifie okiennym veraikon, w narożniku Ukrzyżowanie z Matką Bożą i św. Janem. Na ścianie płd. pojawia się klęczący św. Hieronim,  który uczestniczy również w sąsiedniej scenie Ukrzyżowania. W glifie okiennym, nieznany dziś artysta, przedstawił dwie męczenniczki. Z lewej strony znajduje się św. Apolonia z kleszczami (cęgami). Prawa święta pozostaje nierozpoznana. Poniżej, od strony nawy scena zrzucenia do piekieł stanowiąca zapewne fragment Sądu Ostatecznego. Tematyka polichromii zbliżona jest do problematyki śmierci, a postacie świętych męczenników zapewne stanowiły wzór życia dla wiernych, a jednocześnie pacjentów przytułku.

Ponadto z dawnego wyposażenia kościoła, na które składało się kilka ołtarzy, pozostała jedynie drewniana rzeźba przedstawiająca Boga Ojca tronującego, trzymającego krzyż z Synem Bożym w typie Tronu Łaski, pochodząca z przełomu XV i XVI wieku. Jej wykonanie przypisuje się szkole Wita Stosza.

Obiekt z ograniczoną dostępnością.

oprac. Bartłomiej Modrzewski, NID OTW, 01-09-2017 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_BK.179726, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_BK.241631