Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarzysko, st. 1 - Zabytek.pl

cmentarzysko, st. 1


cmentarzysko 4 tys. p.n.e. Sarnowo

Adres
Sarnowo

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. włocławski, gm. Lubraniec - obszar wiejski

Grobowce znajdujące się w miejscowości Sarnowo stanowią pozostałość po użytkowanym ok.

5500 lat temu cmentarzu. Na terenie Parku Kulturowego Sarnowo znajduje się dziewięć takich obiektów. Ich forma świadczy o wysokiej pozycji pochowanych w nich osób, które prawdopodobnie stanowiły elitę wśród ówczesnego społeczeństwa rolniczego zamieszkującego pobliskie tereny.

Usytuowanie i opis

Grobowce usytuowane są na terenie lasu, który położony jest w odległości ok. 2 km na północ od wsi Sarnowo.

Na terenie cmentarzyska znajduje się dziewięć grobowców megalitycznych. Grobowce oznaczone numerami od 1 do 6 tworzą dwie grupy, które są odległe od siebie o 20 m. Konstrukcja oznaczona numerem 7 położona jest na najwyższym wzniesieniu, na południe od pozostałych. Grobowce o numerach od 1 do 7 poprzedzielane są łagodnymi obniżeniami terenu. W momencie przystąpienia do badań ich wysokość nie przekraczała jednego metra. W przeszłości mogła ona wynosić nawet 4 m. Obstawę grobowców stanowiły duże głazy. Opisywane konstrukcje wznoszone były na planie wydłużonego trapezu. Ich długość wynosi od 30 do 83 m. Szerokość czoła waha się od 10 do 12 m. Z ogromem tych konstrukcji kontrastuje ich wyposażenie, które przeważnie jest skromne, w części z nich nie złożono żadnego daru.

Historia

Grobowce powstały w IV tys. p.n.e. Zostały zbudowane przez społeczność kultury pucharów lejkowatych. Od XIX w. groby były penetrowane przez poszukiwaczy. W czasie I wojny światowej kamienie tworzące obstawy grobowców zostały wykorzystane do budowy 14 kilometrowej szosy prowadzącej z Lubrańca do Izbicy Kujawskiej. Po przeprowadzonych pracach archeologicznych, które miały miejsce w latach 50. i 60 . XX w., grobowce zostały zrekonstruowane.

Stan i wyniki badań

Pierwsze badania wykopaliskowe zostały przeprowadzone w 1950 r. z ramienia Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi oraz Zakładu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego. Przebadano i zrekonstruowano wówczas 6 grobowców. Pracami kierował Waldemar Chmielewski. W 1966 r. prace archeologiczne rozpoczęła Lidia Gabałówna. Miały one na celu rozpoznanie dalszych śladów osadnictwa kultury pucharów lejkowatych oraz uzyskanie pełnej charakterystyki całego cmentarzyska. Badania przeprowadzone zostały w czasie 10 sezonów.

W grobowcu numer 7 odkryto pozostałości pięciu pochówków, które otoczone były kolistymi kręgami kamiennymi. W ścianie bocznej natrafiono na zarys jamy zawierającej od 5 do 9 ludzi. Wyposażenie stanowiły niezbyt liczne fragmenty naczyń glinianych i narzędzia krzemienne.

Najbardziej interesujący jest grobowiec numer 8. W jego wnętrzu znajdowały się ślady jamy przygotowanej pod pochówek, w której nie znaleziono osoby zmarłej. Na szczątki zmarłych natrafiono przed czołem grobowca. Były one złożone w komorze, którą wzniesiono po jego wybudowaniu. Pochowano w niej mężczyznę i kobietę. Groby przykryte były warstwą ziemi bagiennej z muszlami ślimaków i małży oraz fragmentami pancerza żółwia błotnego. Ponadto znajdowały się w niej: kilkaset fragmentów naczyń, krzemienie, grudki polepy oraz tarczowaty paciorek z muszli. Pomiędzy centralną komorą a przybudówką znajdowała się prawdopodobnie drewniana konstrukcja, w której miały miejsce obrzędy związane z pogrzebem. Pod nią znalezione zostały najstarsze na terenie Polski ślady orki. Były to poprzeczne i podłużne bruzdy szerokie na 10 cm. Zamieszkujący te tereny 5500 lat temu rolnicy wykorzystywali do orania radło, które było ciągnięte przez woły. W grobowcu oznaczonym numerem 9 odnaleziono szkielet kobiety zmarłej w wieku 50-70 lat. Jej ciało było ułożone w poprzek osi wzdłużnej grobowca. Odkrycie to uważane jest za wyjątkowe, ponieważ grobowce megalityczne występujące na terenie Kujaw były przeważne przeznaczone dla mężczyzn. W związku z tym postawiona została teza, że pochowana kobieta mogła zajmować wyjątkową pozycję wśród ówczesnego społeczeństwa. Przy zmarłej znajdowały się takie przedmioty jak: ostrze rogowe, łyżka gliniana oraz kilka fragmentów naczyń. W nasypie grobowca odnaleziono kilkaset ułamków ceramicznych, które pozwoliły na rekonstrukcje niektórych naczyń. Poza fragmentami ceramiki znajdowały się tam również przedmioty kościane oraz narzędzia krzemienne. W bocznej ścianie nasypu odkryto ślady budowli drewnianej. W części czołowej natrafiono na warstwę błota rzecznego z dużą ilością muszli ślimaków.

Cmentarzysko jest dostępne przez cały rok.

Oprac. Paweł Baraszkiewicz, OT NID w Toruniu, 08.12.2016 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Radosław Białk.

Rodzaj: cmentarzysko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_04_AR.36153, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_AR.1971172