Wnętrze jako całość otrzymało i zachowało swoisty, jednolity wyraz przestrzenny i plastyczny, głównie dzięki dominującemu wyposażeniu o bogatej wczesnobarokowej małżowinowo-chrząstkowej snycerce. Sztukaterie prezbiterium są najbogatszym przykładem sandomierskiej odmiany dekoracji sklepiennej.

Historia

Kościół parafialny pw. Nawrócenia św. Pawła fundowany był pierwotnie jako drewniany przez bpa Iwona Odrowąża około 1226 roku w związku z przeniesieniem parafii z kościoła św. Jakuba, przekazanego dominikanom. Obecny powstał po 1426 a przed 1434 rokiem staraniem wybitnego prawnika, kanonika i oficjała sandomierskiego zarazem plebana świętopawelskiego ks. Grzegorza. Został powiększony i przebudowany wkrótce po pożarze w końcu 1637 roku osobistym staraniem oficjała i lustratora dóbr kolegiackich, ówczesnego plebana ks. Szymona Dzierżęgi. Po likwidacji probostwa w 1650 roku i złym zarządzaniu przez komendarzy-kaznodziejów kolegiackich, w dodatku sprofanowaniu przez Kozaków Rakoczego, został ponownie poświęcony uroczyście w 1660 roku przez biskupa sufragana krakowskiego ks. Mikołaja Oborskiego. Po przywróceniu parafii w 1688 roku staraniem ks. kanonika Rafała Rościckiego, dzieło obudowy parafii i kościoła podjął ks. Jakub Orzechowski, od 1705 roku proboszcz świętopawelski. Gruntownie odnowił kościół i zainicjował utworzenie, uwieńczone uroczystym zaprowadzeniem w 1719 roku, Bractwa św. Barbary przy kościele, mające na celu pomoc wiernym w dobrym życiu chrześcijańskim i zasłużeniu sobie na godną i spokojną śmierć. W związku z tym zbudował i uposażył kaplicę św. Barbary. Jego następca, ks. Marcin Jasiński opasał kościół murem oraz wystawił w 1745 roku dzwonnicę. Za proboszcza Józefa Lisikiewicza, kanonika sandomierskiego, w trakcie działań wojennych kampanii w czerwcu 1809 roku i ponownie skutkiem działań wojennych w 1914 roku kościół znacznie ucierpiał a kilka kul i kartaczy pozostawionych w murach kościoła są pamiątką krwawych walk z nieprzyjacielem.

Opis

Wzniesiony na jednym z sandomierskich wzgórz na zachód od Starego Miasta kościół gotycki, jednonawowy z zamkniętym trójbocznie prezbiterium, ceglany, przedłużony po pożarze w kierunku zachodnim w XVII wieku, z dostawioną ok. 1718 roku od południa kaplicą św. Barbary. Wnętrze przekrywają sklepienia kolebkowe z lunetami pokryte dekoracja stiukową, częściowo polichromowaną i złoconą. W prezbiterium zastosowano układ nieco bogatszy, uzupełniany dodatkowymi elementami w postaci małżowinowych kartuszy, girland owocowych i uskrzydlonych główek z chustami. Dominuje wczesnobarokowe wyposażenie wnętrza z około połowy XVII wieku, o bogatej małżowinowo - chrząstkowej dekoracji snycerskiej, uzupełnione w 1 połowie XVIII wieku. Ołtarz główny pochodzi z ok. poł. XVII wieku, dwukondygnacyjny z obrazami Nawrócenia i Ścięcia św. Pawła. Stalle po obu stronach prezbiterium wczesnobarokowe powstały ok. połowy XVII wieku, posiadają bogate podziały i dekorację, obok nastawy barokowe z około 1715 roku, w formie szerokich, rzeźbionych ram, z obrazami z dziejów św. Pawła. Dwa ołtarze boczne przy tęczy z około poł. XVII wieku z obrazami Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św. Janem Chrzcicielem i aniołkami oraz św. Józefa. Przy ścianie północnej ustawiony ołtarz boczny św. Barbary, obok chrzcielnica z rzeźbą Chrztu Chrystusa na pokrywie. Ambona oraz chór muzyczny wczesnobarokowe z ok. poł. XVII wieku. Obok kościoła dzwonnica, wzniesiona w latach 1739 - 45 z fundacji ks. Mariana Jasińskiego, miejscowego proboszcza.

Obiekt dostępny, wnętrze kościoła za wiedzą ks. proboszcza.

Oprac. Jerzy Zub, OT NID Kielce, 11-12-2014 r.