Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

d. zespół klasztorny ss. Benedyktynek - Zabytek.pl

d. zespół klasztorny ss. Benedyktynek


klasztor 1627 - 1692 Sandomierz

Adres
Sandomierz, Stefana Żeromskiego

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. sandomierski, gm. Sandomierz

Zespół klasztorny pp.benedyktynek jest jednym z najbardziej charakterystycznych elementów w układzie urbanistyczno-krajobrazowym Sandomierza.

Był, wspólnie z kolegium jezuickim, pierwszym przejawem fundacji i budownictwa nurtu kontrreformacyjnego na ziemi sandomierskiej. Nowością było tu wprowadzenie bazylikowego układu skrzydeł, zakończonych narożnymi pawilonami. Jego odbudowa po zniszczeniach potopu szwedzkiego oraz budowa kościoła wiąże się z Janem Michałem Linkiem, jednym z najważniejszych inżynierów pozostających na usługach Zamojskich.

Historia

Kościół pw. św. Michała i dawny klasztor benedyktynek, ufundowane zostały przez Elżbietę Sieniawską marszałkową wielką koronną i siostrę Hieronima fundatora sandomierskiego Collegium Gostomianum dla konwentu sprowadzonego z Chełmna, za zgodą władz świeckich i duchownych oraz Magdaleny Mortęskiej ksieni chełmińskiej. Ona zobowiązała się tu przysłać córkę fundatorki, Zofię Sieniawską z 12 innymi zakonnicami, które przybyły do gotowego już klasztoru w 1615 roku. Obecne zabudowania, po pożarze pierwotnych drewnianych w 1623 roku, wznoszone były od 1627 roku naprzeciw bramy Opatowskiej, głównie staraniem pierwszej ksieni Zofii Sieniawskiej. Południowe skrzydło klasztoru ukończone zostało przed 1639 rokiem za ksieni Elżbiety Magdaleny Skotnickiej, drugie w okresie administrowania przez ksienię Zofię Mikułowską, trzecie w latach 1675-89 staraniem ksieni Justyny Skarszewskiej. Kościół zbudowany został dopiero w latach 1686-92 według projektu architekta zamojskiego, majora Jana Michała Linka, za rządów wspomnianej ksieni Justyny Skarszewskiej i jej następczyni Anny Chrząstowskiej, oraz staraniem Marcina Zamoyskiego, podskarbiego koronnego i Stanisława Zaremby sędziego, ziemskiego sandomierskiego, na przedłużeniu powstałego wcześniej południowego skrzydła klasztoru i uroczyście poświęcony w 1692 roku przez biskupa krakowskiego Jana Małachowskiego. W czasach ksieni Barbary Trzeciewskiej ukończono mury otaczające klasztor, a ksieni Franciszka Tarłówna, córka wojewody lubelskiego wybudowała dzwonnicę oraz nową furtę, potem odnowiła zabudowania po wielkim pożarze miasta w kwietniu 1757 roku. W tych latach obowiązki świeckiego opiekuna duchownego pełnił jezuita ksiądz Józef Karśnicki, który zaprojektował klasztorny budynek mieszkalny dla kapelana i spowiednika. W 1903 roku zabudowania klasztorne z kościołem przejęte zostały przez Wyższe Seminarium Duchowne i adaptowane staraniem biskupa Stefana Zwierowicza, z dobudową nowego pawilonu wschodniego w 1906 roku. Pożar w 1966 roku zniszczył wnętrze prezbiterium kościoła.

Opis

Zespół klasztorny usytuowany jest u podnóża wyniesienia staromiejskiego, na północ od murów obronnych. Kościół złożony z prostokątnej nawy i niższego, również prostokątnego prezbiterium, z wejściem od południa przez portal o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, wykonany w latach 1693-1695 według abrysów Jana Michała Linka przez kamieniarzy kunowskich Jana Marcina Krausa i Jerzego Giertlera. Skromne wnętrze klasztornej świątyni sklepiono kolebkowo, w prezbiterium ze spalonego w 1966 roku ołtarza pozostało jedynie tabernakulum z 2. ćwierci XVIII wieku. Po obu stronach tęczy ustawione są dwa ołtarze boczne, Matki Bożej i św. Benedykta, wykonane w 1694 roku przez snycerza krakowskiego Franciszka Czernego. W nawie wyróżnia się bogato rzeźbiona ambona, wykonana w latach 1694-1995 przez snycerza nowokorczyńskiego Mateusza Roskwitowicza, z korpusem wspartym na pniu drzewa genealogicznego benedyktynów wyrastającego z leżącej postaci św. Benedykta. Skrzydła klasztorne przylegają od zachodu do kościoła. W części klasztornej interesujący układ bazylikowy piętra z wysokim korytarzem, oświetlonym górą, ponad pomieszczeniami, małymi, prostokątnymi okienkami we wnękach. Sklepienie chóru - oratorium zakonnic, we wschodnim krańcu skrzydła południowego wzbogacone jest dekoracją stiukowa z około 1637 roku, z czworolistnymi polami z hierogramami w glorii promieni. Ściana wejściowa do oratorium pokryta została polichromią rokokową z około 1770-1780 roku, dolne wejście ujęte w iluzjonistyczny portal o bogatej architekturze z postaciami śś. benedyktynek. Pawilon południowy, dawna furta klasztorna, wzniesiona została zapewne około połowy XVIII wieku i w latach 1769-1771 przekształcona według projektu architekta księdza Józefa Karśnickiego, ze szczytem zwieńczonym przyczółkiem z rzeźbą Najświętszej Panny Marii prowadzącej Dzieciątko. Po przeciwnej stronie dziedzińczyka domek kapelana, zbudowany około 1769-1771 roku przez architekta księdza Jozefa Karśnickiego, przy nim dzwonnica, wzniesiona w latach 1749-1750. Między budynkami od frontu wstawiona została około 1770 roku  późnobarokowa kazalnica dla kazań w czasie misji, i współczesne jej figury śś. Benedykta i Scholastyki.

Obiekty zajmowane przez Wyższe Seminarium Duchowne. Zabudowania klasztorne niedostępne, wnętrze kościoła dostępne w godzinach zwiedzania.

Oprac. Jerzy Zub, 14.12.2014 r.

Bibliografia

  • Buliński M., Monografija miasta Sandomierza, Warszawa 1879.
  • Wiśniewski J., Dekanat sandomierski”, Radom 1915.
  • Gajkowski J., Benedyktynki sandomierskie, Sandomierz 1917.
  • Miłobędzki A. Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980.
  • Dzieje Sandomierza, red. Samsonowicz H., t. I-IV, Warszawa 1993.
  • Polanowski L., Dawny klasztor panien w Sandomierzu. Zarys dziejów i ostatnie odkrycia, (w:) Zeszyty Sandomierskie, nr 9, 1999, s. 83-89.
  • Szylar A., Kościół św. Michała w Sandomierzu. Fundacja i dzieje świątyni do kasaty klasztoru benedyktynek w 1903 r., (w:) Nasza Przeszłość, t. 99, Kraków 2003.
  • Klasztor Panien Benedyktynek w historii i kulturze. Sandomierz. Materiały z sesji. Sandomierz, 24 października 2003 r., red. Burek K., Sandomierz 2003.
  • Szylar A., Fundacja klasztoru benedyktynek sandomierskich w świetle kroniki benedyktynek chełmińskich (w:) Zeszyty Sandomierskie, nr 25, Sandomierz 2007, s. 34-37.
  • Szylar A., Etapy kasaty klasztoru benedyktynek sandomierskich (w:) Zeszyty Sandomierskie, nr 28, Sandomierz 2009, s. 48-51.

Rodzaj: klasztor

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_ZE.25226, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_ZE.39