Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół Domu Długosza - Zabytek.pl

zespół Domu Długosza


budynek mieszkalny 1476 r. Sandomierz

Adres
Sandomierz

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. sandomierski, gm. Sandomierz

Tak zwany Dom Długosza jest przykładem realizacji architektonicznej, której fundatorem był przedstawiciel elity społecznej, jaką niewątpliwie był wówczas wyższy kler o intelektualnych aspiracjach, ale też niejednokrotnie o wrażliwości na wartości artystyczne, jak świadczy zdecydowane w tym względzie oblicze świetnych mecenatów Zbigniewa z Oleśnicy, Andrzeja z Bnina, a nade wszystko Jana Długosza.

Sandomierska budowla prezentuje typowe cechy pracującego w latach 1460-1480 dla Długosza warsztatu Marcina Proszko, kontynuowane przez muratora Jana.

Historia

Powstanie domu wiąże się z ustanowieniem grupy księży mansjonarzy, powołanych do śpiewania psalmów na cześć Marii, Patronki kolegiaty sandomierskiej. Budowa domu księży mansjonarzy zrealizowana została w ostatnim okresie działalności fundacyjnej i architektonicznej Jana Długosza. Wykonawcą prac budowlanych był krakowski warsztat muratora Marcina Proszko, a pracami kierował mansjonarz Stanisław Łukawski z pomocą zarządzającego budową Mikołaja Lorincza. Być może po śmierci muratora Marcina około 1476 roku, w Sandomierzu z Długoszem współpracował Jan murator, zapewne uczeń Marcina, znany nam z korespondencji fundatora z wspomnianym ks. Stanisławem Łukawskim, sandomierskim mansjonarzem. Na początku 2. połowy XVII stulecia księża mansjonarze przeprowadzili remont swej siedziby, zniszczonej zapewne w latach najazdu szwedzkiego, może bezpośrednio w związku z wybuchem amunicji na sandomierskim zamku. Księża mansjonarze mieszkali tu do 1819 roku, czyli do zniesienia zgromadzenia. W 1864 roku budynek oddano w zarząd kapituły kolegiackiej i urządzono w nim mieszkanie dla służby kościelnej. W 1934 roku, po wielu latach zabiegów, z inicjatywy i staraniem biskupa Włodzimierza Jasińskiego podjęto prace remontowe pod kierownictwem krakowskiego architekta Franciszka Mączyńskiego z zamiarem umieszczenia tu zbiorów muzealnych. Prace ukończono urządzeniem ekspozycji według wskazówek dra Karola Estreichera i uroczystym otwarciem muzeum diecezjalnego w październiku 1937 roku.

Opis

Dom Długosza stanowi jeden z najatrakcyjniejszych akcentów w panoramie miasta, usytuowany obok skarpy, w południowo-wschodniej jego części. Jest to gotycki, ceglany, dwukondygnacyjny budynek, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, o elewacjach zdobionych zendrówkami o układach rombowych. Zachowała się typowa dla dzieł związanych z mecenatem kronikarza Jana Długosza tablica erekcyjna, wmurowana w południowej, pierwotnie frontowej elewacji. W jej górnej części widnieje herb Długosza Wieniawa z labrami i klejnotem, niżej minuskułowa inskrypcja z datą 1476. Parter budynku dzieli na dwie części obszerna sień na przestrzał, z której na piętro i do piwnic prowadzą wąskie, kolebkowo sklepione schody, mieszczące się w grubości muru. Parter i piętro nakryte są stropami belkowymi, ozdobnie profilowaniami. Na sosrębie stropu w sieni data 1658 przypomina o remoncie budynku po zniszczeniach z okresu wojen szwedzkich. Dom mieści obecnie zbiory Muzeum Diecezjalnego, obejmujące zabytki sztuki z terenu Sandomierza i ziemi sandomierskiej, m. in. szereg obrazów gotyckich, relikwiarz Krzyża Świętego ofiarowany kolegiacie przez króla Władysława Jagiełłę, późnoromańskie zabytki z Goźlic ze słynną rzeźbą Madonny z 1. tercji XIII wieku, zabytki dokumentujące sarmacką obyczajowość pogrzebową, liczne detale architektoniczne z restaurowanego po 1905 roku kościoła dominikańskiego św. Jakuba, liczne dzieła snycerstwa i rzeźby sakralnej, rękopisy, zabytki rzemiosła artystycznego oraz zbiory archeologiczne,.

Zabytek dostępny dla zwiedzających w godzinach otwarcia Muzeum Diecezjalnego

Oprac. Jerzy Zub, 15.12.2014 r.

Bibliografia

  • Buliński M., Monografija miasta Sandomierza, Warszawa 1879.
  • Górski E., Diecezjalne Muzeum Sandomierskie, Sandomierz 1946.
  • Kalinowski W., Lalik T., Przypkowski T., Rutkowski H., Trawkowski S., Sandomierz, Warszawa 1956.
  • Smoleńska J., Działalność budowlana Jana Długosza (w:) Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. XV/3-4, Warszawa 1969.
  • Buczek A., Mecenat artystyczny Jana Długosza w dziedzinie architektury (w:) Dlugossiana. Studia historyczne w pięćsetlecie śmierci Jana Długosza, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. DLXI, Prace historyczne nr 65, Kraków 1980.
  • Pietrusiński J., Sztuka średniowieczna w Sandomierzu XII - XV w (w:) Dzieje Sandomierza, t. I, Warszawa 1993.
  • Stępień U., Przewodnik po Muzeum Diecezjalnym w Sandomierzu, Sandomierz 1994.
  • Kumor B., Wielka fundacja Jana Długosza w Sandomierzu (w:) Zeszyty Sandomierskie, nr 9, Sandomierz 1999, s. 81-82.
  • Węcławowicz T., Małopolska i ziemie ruskie Korony (w:) Architektura gotycka w Polsce, Warszawa 1995.