Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja, ob. kaplica rzymskokatolicki - Zabytek.pl

cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja, ob. kaplica rzymskokatolicki


cerkiew 1824 r. Rzepedź

Adres
Rzepedź, 9

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. sanocki, gm. Komańcza

Zespół cerkiewny w Rzepedzi reprezentuje typ architektury sakralnej, która rozwinęła się w społeczności Łemków.

Świątynia zaliczana jest do cerkwi łemkowskich typu północno-wschodniego w wariancie bezwieżowym. Zabytek ten jest świadectwem wysokiej kultury budowlanej i religijnej Łemków oraz ich specyfiki kulturowej. We wnętrzu cerkwi zachowane są malowidła ścienne o oryginalnej tematyce. Jako zespół zabudowy sakralnej, cerkiew z dzwonnicą i cmentarzem, otoczona kamiennym murem stanowi integralny element krajobrazu. Jest dominantą harmonijnie wpisaną w otoczenie.

Historia

Parafia jak i pierwsza cerkiew w Rzepedzi powstać musiała po 1526 r. (zachowany przywilej lokacyjny wsi z 1526 r. mówi o 1 łanie ziemi dla popa). Obecna wzniesiona została w 1824 r. a konsekrowana w 1826 r. (o czym zaświadcza napis wyryty cyrylicą na nadprożu drzwi do babińca). Cerkiew była już w tym czasie filialną parafii w Turzańsku. Zachowana do dzisiaj wolnostojąca dzwonnica jest prawdopodobnie nieco starsza, bowiem w 1834 r. określona była jako „stara”. Świątynię rozbudowano w 1896 r. o kaplicę (od pd.) i być może zakrystię (od pn.). Wykonano także polichromię we wnętrzu oraz odnowiono i uzupełniono ikonostas (prace te wykonał mal. Josip Bukowczyk). Od 1949 do 1987 r. cerkiew była sporadycznie użytkowana jako kaplica pogrzebowa rzymsko-katolicka parafii w Komańczy. Podczas remontu, który rozpoczęto w 1970 r., a zakończono w 1983 r. rozebrano częściowo zniszczoną kaplicę (dobudowaną w 1896 r.), wymieniono podwaliny i szalunek ścian, a także pokryto blachą dach. W 1987 r. cerkiew została przekazana grekokatolikom. Generalny remont świątyni nastąpił w latach 1997-2000 (m.in. pobito gontem ściany i dachy).

Opis

Zespół cerkiewny usytuowany jest w północno-zachodniej części wsi, ok. 30 m na północ od drogi wiejskiej, na stoku wzgórza łagodnie opadającego w kierunku drogi oraz stromym zboczem w kierunku wsch. Zespół otoczony jest kamiennym murem ogrodzeniowym, w którego linii od zach. wznosi się wolnostojąca drewniana dzwonnica. Cerkiew orientowana, usytuowana jest w centrum owalnego placu wyznaczonego ogrodzeniem. W obrębie ogrodzenia zachowało się kilkanaście kamiennych nagrobków. Na północ od zespołu rozciąga się współczesny cmentarz.

Cerkiew łemkowska. Jest to świątynia trójdzielna złożona z krótkiego, trójbocznie zamkniętego prezbiterium na rzucie prostokąta, szerszej od prezbiterium nawy założonej na rzucie kwadratu oraz przylegającego od zach. do nawy, węższego od niej krótkiego babińca poprzedzonego przedsionkiem (oba pomieszczenia na rzutach prostokątów). Do prezbiterium od pn. przylega niewielka prostokątna zakrystia. Bryła cerkwi jest wydłużona i zwarta. Zrąb ścian prezbiterium, nawy i babińca równej wysokości, zakrystia i przedsionek są nieznacznie niższe. Przedsionek w formie otwartej galerii z pełną balustradą, nadanej podczas ostatniego remontu. Główne człony świątyni nakryte są odrębnymi, wielopołaciowymi dachami namiotowymi. W każdym dachu niewielki uskok połaci, który opasany jest profilowanym gzymsem. Wszystkie dachy zwieńczone są smukłymi wieżyczkami o cebulastych hełmach z pozornymi latarniami, akcentującymi główne przestrzenie wewnętrzne. Środkowa wieżyczka jest nieco większa i wyższa od pozostałych. Nad zakrystią i przedsionkiem dachy pulpitowe.

Cerkiew posadowiona jest na kamiennej podmurówce. Jest to budowla drewniana, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, z wyjątkiem przedsionka o konstrukcji słupowej. Ściany są pobite gontem i zwieńczone dwustrefowym wydatnym gzymsem - nadokiennym i podokapowym. Dachy pobito gontem, a wieżyczki pokryto blachą. Wszystkie okna są prostokątne, zamknięte łukiem odcinkowym. W nadprożu prostokątnego wejścia z przedsionka do babińca zachował się ryty napis fundacyjny. Wejście do cerkwi od zachodu poprzedzone jest kamiennymi schodami.

We wnętrzu nawa, babiniec i prezbiterium nakryte są niskimi zrębowymi kopułami ośmiopolowymi w górnej części ściętymi i przekrytymi stropami. Przejście z babińca do nawy otwarte na całą szerokość babińca. Przy ścianie zach. babińca znajduje się nadwieszony chór śpiewaczy o prostym parapecie z pełną balustradą. Pomiędzy nawą i prezbiterium ikonostas. Wnętrze pokryte jest polichromią. Z dawnego wyposażenia zachował się m. in. ikonostas i boczne ołtarze z 1 poł. XIX w.

Na zachód od świątyni położona jest wolnostojąca, drewniana dzwonnica konstrukcji słupowo-ramowej, o ścianach zbieżnych, założona na planie kwadratu o mocno ściętych narożnikach. Jest to budowla trójkondygnacyjna, oszalowana deskami pionowo. Poszczególne kondygnacje wydzielone są profilowanymi gzymsami, na których założone płytkie daszki okapowe. Dzwonnicę kryje dach namiotowy zwieńczony wieżyczką ze ślepą latarnią. Na obszernym placu przycerkiewnym zachowały się pozostałości cmentarza. Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z lat 30. XIX w.

Dostęp do zabytku ograniczony. Możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym kontakcie telefonicznym.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 20.11.2014 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Andrzej Kwasik.

Rodzaj: cerkiew

Styl architektoniczny: ludowy

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.15311, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.218507