Kościół i plebania zostały zaprojektowane przez wybitnego architekta Józefa Piusa Dziekońskiego. Kościół wzniesiony w l. 1908-1914 prezentuje typ dużej, trójnawowej świątyni halowej z transeptem i wieżą w fasadzie, utrzymanej w stylistyce „gotyku wiślano-bałtyckiego”. Plebania została zbudowana w l. 1916-1918 w „stylu dworkowym”.

Historia

Parafia w Rykach po raz pierwszy wzmiankowana w 1442 roku. Pierwsza drewniana świątynia pw. św. Jakuba Ap. została ok. poł. XVII w. zastąpiona kolejną oraz następną w l. 30. XVIII w., którą zniszczył pożar w 1744 r., po czym wzniesiono kościół murowany (ukończony w 1757 r.), który przetrwał do pocz. XX wieku. W związku ze znacznym wzrostem ludności na terenie parafii, miejscowy proboszcz, ks. Jan Rozwadowski, podjął w 1900 r. inicjatywę budowy nowego kościoła. Fundusze na budowę zbierano we wszystkich guberniach Królestwa Polskiego. Projekt świątyni wraz z wyposażeniem i plebanii wykonał architekt Józef Pius Dziekoński, a prace murarskie prowadziła firma Stanisława Pronaszki z Warszawy. Budowę kościoła zrealizowano w latach 1908 - 1914, a budowę plebanii w l. 1916-1918. W 1915 r. wybitny malarz, profesor krakowskiej ASP Leon Wyczółkowski podarował obraz „Chrystus na krzyżu w adoracji świętych i królów polskich”, który umieszczono w ołtarzu głównym. W 1929 r. warszawska pracownia Mieczysława Kosińskiego wykonała witraże do świątyni.

Ok. 1927-1929 wzniesiono ogrodzenie wokół kościoła.

W l. 1968-1969 przeprowadzono gruntowny remont kościoła (pokrycie nową blachą, odnowienie wnętrza).

Opis

Zespół kościelny położony w pd.-zach. części miejscowości, przy drodze głównej Warszawa - Lublin. Kościół neogotycki, fasadą zwrócony na pn.-wsch. Jednowieżowy, wzniesiony na planie krzyża łacińskiego. Korpus trzynawowy, halowy, pięcioprzęsłowy. Prezbiterium dwuprzęsłowe, zamknięte trójbocznie, równe szerokością nawie głównej, z przylegającymi po bokach zakrystiami z lożami na piętrze otwartymi na prezbiterium, przy zakrystiach niewielkie przedsionki. Na przedłużeniu naw bocznych - pomiędzy transeptem a prezbiterium - dwie kaplice wydzielone filarami. Korpus, transept (nawa poprzeczna) i prezbiterium tej samej wysokości. Od frontu kwadratowa, wieża, z dwoma przedsionkami po bokach i pięcioboczną wieżyczką na klatkę schodową przy narożu północnym. Kościół murowany z cegły ceramicznej, na kamiennych fundamentach. Wnętrze nakryte sklepieniami gwiaździstymi, sieciowymi i kryształowymi, opartymi na potężnych filarach rozdzielających nawy i filarach przyściennych, na które spływają służki. Dachy nad poszczególnymi częściami budowli dwuspadowe i pulpitowe, pokryte blachą ocynkowaną. Hełm wieży w formie iglicy ze sterczynami pokryty blachą miedzianą. Na skrzyżowaniu nawy i transeptu ażurowa wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona iglicą. Fasada trójosiowa, z kwadratową, strzelistą wieżą-dzwonnicą pośrodku i cofniętymi przedsionkami po bokach. W przyziemiu wieży ostrołukowy, profilowany uskokowo portal, nad którym trójkątny szczyt rozczłonkowany ostrołukowymi blendami, z figurą Chrystusa w zwieńczeniu. Górne kondygnacje wieży przeprute ostrołukowymi oknami i przeźroczami dzwonnymi. Wszystkie elewacje ceglane, z otynkowanymi elementami dekoracyjnymi, opięte uskokowymi skarpami, zwieńczone fryzem z motywem czteroliścia. Ściany szczytowe transeptu i naw bocznych zakończone uskokowymi szczytami z ostrołukowymi blendami wypełnionymi dekoracją maswerkową. Otwory okienne ostrołukowe - pojedyncze, dwu- i czterodzielne (w ścianach szczytowych transeptu), z ceglanymi ramami i pseudomaswerkami w zwieńczeniu. Wnętrze otynkowane, z niewielkimi elementami ceglanymi wtórnie odkrytymi spod tynku. Wyposażenie jednolite neogotyckie (ołtarze ławki, konfesjonały); w ołtarzu głównym obraz Leona Wyczółkowskiego, w oknach witraże. Zachowana część wyposażenia (obrazy, feretrony i in. z XVII-XVIII w.) pochodzącego z poprzednich świątyń.

Plebania w „stylu dworkowym” o modernistycznym zabarwieniu, położona po pd. stronie kościoła. Wzniesiona na nieregularnym planie, parterowa z mieszkalnym poddaszem w części środkowej. Murowana z cegły i otynkowana, korpus główny nakryty wysokim, czterospadowym dachem z powiekami, pozostałe części pod dachami trójpołaciowymi pobitymi blachą ocynkowaną. Bryła i elewacje asymetryczne - w elewacji frontowej wydatna facjata wsparta na dwóch parach kolumn, pod którą wejście główne, w elewacji tylnej szeroki czterokolumnowy portyk zwieńczony trójkątnym szczytem.

Ogrodzenie w formie pełnego muru ceglanego podzielonego na przęsła filarkami, od frontu przęsła ażurowe, metalowe (analogiczne, nowsze, od strony plebanii).

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 29-06-2017 r.